Amateurtoneelgezelschap uit Geistingen scoort met Dagboek van Anne-Frank uitverkochte voorstellingen

Het is geen vanzelfsprekende keuze voor een amateurgezelschap om “Het dagboek van Anne-Frank” op het podium neer te zetten maar de Koninklijke Toneelgroep Kunst Adelt uit Geistingen (Kinrooi Limburg) deed het en met succes.

Vorige vrijdag 2 december speelde het gezelschap de laatste voorstelling, in een regie van Jos Rutten, en  zoals de vorige voorstellingen was ook nu de zaal volledig uitverkocht. Op het podium werd het Achterhuis waar Anne-Frank destijds onderdook gereconstrueerd, een regievondst die het publiek letterlijk een bijzondere inkijk op de dramatische gebeurtenissen bood.

Joods Actueel vroeg aan acteur Jaak Smeets, die ook secretaris van de vereniging Kunst Adelt is, waarom er voor deze geschiedenis opteerd werd.

 

“Ook de jeugd had dit moeten zien”

Advertentie

Waarom kozen jullie voor deze geschiedenis?

Naar aanleiding van de ‘Rechten van het kind’ liep onze regisseur Jos Rutten al geruime tijd rond met het idee om het ‘Dagboek van Anne Frank” als het ware tot leven te brengen. Vele mensen uit onze streek kennen de geschiedenis van Anne Frank wel en hebben het dagboek gelezen. Via een tentoonstelling over Anne Frank in Maaseik en op andere plaatsen, groeide de gedachte bij onze regisseur nog sterker richting ‘dagboek tot leven brengen’. Er is geen betere manier om een dagboek tot leven te brengen door de teksten uit het dagboek te horen uit de monden van acteurs van vlees en bloed, door de dagdagelijkse situaties in dat huis te delen met het publiek, door de geschiedenis van ‘toen’ naar het ‘nu’ te brengen.

 

Welke invloed heeft het stuk op de acteurs uitgeoefend ten aanzien van hun inzicht in de problematiek van Joodse families tijdens de nazi-bezetting?

Wat direct opviel in dit verband, is het feit dat het hier gaat om heel gewone mensen. Een voorbeeld: Joodse families vertrokken al een heel tijdje voor de oorlog reeds uit Duitsland weg. Blijkbaar was de dreiging in 1933 al zo erg. Ook de gewone mens voelt dat blijkbaar. Er waarom dan niet verder trekken, naar veiliger oorden, zoals Mr. Van Daan had gewild? Weerom komt hier de aard van de gewone mens naar boven en is het Mevr. Van Daan die geen afscheid kon nemen van haar bezittingen. Nog een voorbeeld: Als er mensen van verschillende families samenkomen (door het noodlot samengebracht worden), dan ontstaan er relaties (zoals tussen Peter en Anne), worden relaties sterk op de proef gesteld (tussen Otto en Edith), worden relaties die niet goed waren nog slechter (tussen Mr. En Mevr. Vandaan), worden relaties uitvergroot en heel zichtbaar (tussen Margot en Anne, tussen Anne en Mr. Van Daan), worden functies versterkt (zoals die van tandarts, de ‘geleerde’ Dussel, die in heel wat benarde situaties een verklaring tracht te vinden als bijv. de telefoon gaat op een abnormaal moment, als er een inbreker of dief is geweest, als de man uit Utrecht Kraler in het kantoor aanspreekt over ‘stond daar geen boekenkast?’); zoals die van Otto, die als bedrijfsleider, altijd tracht te bemiddelen, die beslissingen neemt en er niet op terugkomt, die ‘wijs’ handelt.

De problematiek van Joodse families tijdens de nazi-bezetting komt tot uiting zoals in elke familie, vermoeden we, die moeten onderduiken. De problematiek willen we niet benaderen als een geschiedkundig feit, zoals het in de geschiedenisboeken staat, maar als iets wat mensen zelf overkomt. Het zit hem in de angst, de hoogoplopende emoties, het gevoel opgesloten te zitten in zichzelf, enz.

De regisseur heeft dankzij zijn inventiviteit een heel goede manier gevonden om de overgang tussen alle delen ‘soepel’ en bijna vanzelfsprekend te laten verlopen. Bijna geruisloos werd het publiek van de ene scène naar de andere geloodst. Maar de sterkste kracht van onze regisseur bestond erin om ons onder te dompelen in wat het is om opgesloten te zitten, wat het is om angst te hebben, maar om ook blij te zijn op die schaarse momenten dat men blij kon zijn. Hoeveel keren hij dat gevoel heeft overgebracht, is niet tellen. Met andere woorden, dankzij de regisseur, hebben wij als acteurs ‘leren’ voelen. De gevoelens die achter de woorden van Anne Frank zaten heeft hij ons ‘leren’ voelen. Dit was prachtig.

Advertentie

Wat de acteurs opviel was ook het feit dat, indien mensen zo kort bij elkaar zitten, er spanningen ontstaan en weer wegebben. Het is een golfbeweging, maar sterker dan in het dagelijkse leven. Mensen die ondergedoken zitten voelen blijkbaar iets opkomen, zoals angst, en versterken dat onder elkaar door dingen te zeggen, zodat alles nog erger wordt.

Het ergste is, zoals vele acteurs het ervaren, de voortdurende angst, de constante dreiging om ontdekt te worden en dan te moeten sterven. Dit leidt op het laatste (na 2 jaar) tot uitspraken als (van Margot) “ik zou willen dat er een eind aan kwam”, of het nu een goed eind zou zijn nl. bevrijding, of een slecht eind nl. gedood worden, toch nog liever één van beide dan leven in onzekerheid. Onze regisseur heeft die voortdurende angst zeer goed in de verf gezet door telkens iets onverwachts heel duidelijk in te bouwen (het geblaf van een hond, een sirene die loeit, een klok die slaat, geschreeuw van Anne, enz.), waardoor het publiek zich elk moment kon verwachten aan iets. Tijdens een gewoon voortkabbelende tekst die gezegd werd, gebeurt er weer iets onverwachts. Dat houdt mensen alert.

Ook viel het ons op, dat we ons eigenlijk niet kunnen voorstellen wat het is om te ‘moeten’ samenleven met elkaar. Onderduiken leidt op die manier tot een, als het ware, mensen opsluiten in een soort gevangenis. Enerzijds zijn ze vrijwillig in de gevangenis terecht gekomen (ze kozen ervoor om onder te duiken), anderzijds zijn ze verplicht met elkaar om te gaan (gedwongen collocatie). Dit geeft blijkbaar spanningen bij de mens. Dit is een abnormale situatie en die heeft noodzakelijkerwijs geleid naar abnormale gevoelens bij alle bewoners.

Nog een ervaring die de acteurs deelden, was het feit dat godsdienst zo belangrijk wordt in tijden van miserie en onzekerheid. Het samen zingen van het Chanukalied, het bidden, bracht rust en vertrouwen.

 

Hopelijk was het publiek dat naar dit toneelstuk kwam kijken er zich van bewust dat ze niet keken naar wat zich afspeelde in dat huis, maar wat Anne dacht, wat Anne voelde, wat Anne zag dat er zich afspeelt. Het publiek kijkt als het ware door de ogen van Anne. Omdat het toneelspel gebaseerd is op het dagboek van Anne, is ook alles wat men te zien krijgt, gekleurd door de gedachten van Anne. Wij kijken met de ogen van een kind naar alles wat gebeurt.

Was er belangstelling voor de voorstellingen?

Jazeker. Elke voorstelling was volledig uitverkocht. Ook de belangstelling voor dit stuk was blijkbaar al bij het zien van de affiche, aanwezig. Daarom heeft onze PR-man ervoor gekozen om het typische beeld van Anne te tonen, het beeld dat iedereen kent.

En hoe reageert het publiek op deze productie?

Het publiek was ontroerd en reageert positief op de beperkte ruimte van het kleine decor met alle kamers erop (waarvan het ontwerp eerst in 3D op computer werd gemaakt, om zicht vanuit alle hoeken van de zaal na te gaan); de sobere decorstukken; filmfragmenten van de oorlog (o.a. deportatie); Anne die aan een schrijftafeltje bij een licht van een lamp in haar dagboek schrijft terwijl we de tekst, die ze schrijft, horen; de voortdurende onderbrekingen met iets dat onverwacht gebeurt (een bom, een torenklok, Hitlertoespraak, invasieaankondiging, blaffende hond, enz.); het binnenvallen van de SS in de laatste seconden van het stuk.

Het publiek vond ook dat de ‘jeugd’ dit stuk moest gezien hebben.

Er zijn mensen die tijdens het stuk echt angst hebben gehad. Ook een zucht van ‘gelukkig is er ook soms nog blijheid’, was zeker aanwezig (zoals tijdens de scène waar de cadeautjes uitgedeeld worden).

Mensen genieten ervan om van de ene emotie in de andere terecht te komen, als ze meeleven met de ruzie tussen mensen, met het verdriet van een moeder, met de puberteit van Anne, de rust van de stilte, de ingetogenheid van het lied, de verliefdheid van Anne en Peter, de angst voor het onverwachte, duizende emoties die elkaar opvolgen, in een dreigend kader, alsmaar verder … tot het doek valt.