Herlees: Hoofdredacteur in gesprek met De Standaard

Volgend artikel verscheen op zaterdag 11 januari in de krant De Standaard en werd overgenomen met toestemming.
ANTWERPEN – De forel van Hitler, jodengrappen van stand-up comedians en uiteraard de toestand in het Midden-Oosten: de mening van Michael Freilich is alomtegenwoordig. Amper 28 is de hoofdredacteur van Joods Actueel, en hij schrikt soms van zijn eigen impact.

‘J. Actueel’ hangt er op het naambord op het rijhuis in een zijstraat van de Belgiëlei, slagader van de Joodse wijk in Antwerpen, alsof het gaat om een eigennaam. ‘Het heeft geen zin te provoceren’, zegt Michael Freilich als hij ons binnenleidt in zijn ouderlijk huis, dat steeds meer kamers inpalmt voor de redactie van Joods Actueel. Het naambord haalt hij iedere avond weg. Een zekere mate van voorzichtigheid is joden eigen. Zeker in deze tijden.
Freilich praat bevlogen. Hij ontkent niet dat zijn aanwezigheid in de media zijn blad beter doet verkopen, maar is ook zichtbaar begaan met zijn zaak.

U bent journalist, maar ook steeds meer woordvoerder van uw gemeenschap, al is het Forum van Joodse Organisaties daar niet altijd blij mee. Is dat geen schizofrene situatie?
‘Ik ben een journalist, men mààkt een woordvoerder van mij. Mijn eerste taak is het informeren van de lezers van mijn maandblad, over wat gebeurt in België en in de wereld. Wat ik niet doe – en daarom verzet ik me tegen het etiket van ‘joodse lobby’ – is spontaan in andere media de joodse zaak bepleiten. Over de uitval van komiek Alex Agnew naar de ‘laffe’ joden in WO II, of over Hitlers forel in botersaus op Canvas heb ik gewoon een opiniestuk geschreven in Joods Actueel. Als krantenredacties en tv-journaals daar nieuws van maken en mij uitnodigen om mijn mening bij hen te verkondigen, houd ik hen niet tegen. Maar daarin verschil ik toch niet van Luc Van Der Kelen, Yves Desmedt en Peter Vandermeersch?’

Deze week lanceerde u samen met de VLD-moslim Hicham El Mzairh een oproep tot vrede en tolerantie in Antwerpen. Dat overstijgt het journalistieke.
‘Het zijn dan ook uitzonderlijke tijden. Onze mensen zijn bang. Ik ben ook op mijn hoede op straat. Als je tijdens de koopjesperiode wil gaan shoppen op de Meir, en je krijgt sms-jes van vrienden met de waarschuwing daar uit de buurt te blijven: dat schept een onprettige sfeer. Er zijn tenslotte al twee pogingen tot brandstichting geweest, in een synagoge en in een huis.’
Dat kunnen stommiteiten geweest zijn van opgehitste pubers.
‘Ik beweer ook niet dat Al-Qaeda erachter zit, maar voor je het weet staat wel een huis vol kinderen in brand. Een enkele heethoofd met een mes in een synagoge kan een bloedbad aanrichten. Wat de Arabische nieuwszenders doen, is nefast. Ze tonen gruwelijke beelden van dode kinderen in Gaza, begeleid door gezangen uit de Koran, en hebben het in hun commentaar altijd over ‘de joden’, nooit over de staat Israël. Dat maakt de toestand explosief. Dat, samen met enthousiast verspreide bullshit zoals dat de joodse gemeenschap in Antwerpen zijn zonen twee jaar naar het Israëlische leger stuurt. Voor eens en altijd: wij stemmen daar niet, wij betalen daar geen belasting, dat is op drieduizend kilometer van ons. Wij hebben een mening, maar geen invloed.’

Hoe kwam u met El Mzairh in contact?
‘Hij schreef een anti-joods opiniestuk in Gazet van Antwerpen, ik reageerde. Een verbale botsing van meningen. Daaruit ontstond een dieper gesprek, en toen bleek dat onze meningen niet zo gek ver uiteenlopen.’
Over tolerantie in Antwerpen, maar niet over het Midden-Oosten.
‘Ook over het Midden-Oosten. Ik ben geen ultranationalist, al schildert de linkerzijde mij graag zo af. De rechterzijde noemt mij trouwens links. Prima, je bent goed bezig als de extremen aan beide kanten je aanvallen. Ik sta in het centrum. Wat de oplossing voor de Israëlisch-Palestijnse kwestie betreft, volg ik de lijn van Ehud Barak en Shimon Peres, de vredesduif bij uitstek. Ik vind dat het land gedeeld moet worden, dat de bezette gebieden moeten teruggeven worden en zelfs dat Jeruzalem moet worden gedeeld met de Palestijnen, als een symbolische hoofdstad voor beide volkeren. Ik ben een religieus mens, zij het niet ultra-orthodox. Voor gelovige joden is het heilige van dat land een spirituele zaak. Het papiertje waar opstaat wie er politiek de baas is, is minder belangrijk – zolang ze de veiligheid van de Joden maar kunnen garanderen. Kortom, ik volg de gematigde Shimon Peres. Ik vind hem alleen wat naïef. Als ik het voor het zeggen had, moesten er spijkerharde garanties komen voor de veiligheid van Israël in ruil voor die toegevingen.’
‘Hicham is ook geen fanaticus. Hij erkent het bestaansrecht van Israël als joodse staat. En hij vindt dat de Palestijnen genoegen moeten nemen met de teruggave van de bezette gebieden. Dat ze, op enkele honderden families na, niet kunnen terugkeren naar wat nu Israël is. Met zulke mensen valt te praten.’

Hoe waren de reacties op jullie oproep tot tolerantie?
‘Aan mijn kant positief. De Joodse gemeenschap is niet uit op een confrontatie. Zondag is er een manifestatie voor verdraagzaamheid. Die zal rustig verlopen, er zal niet ‘dood aan de moslims’ gescandeerd worden. Helaas wordt Hicham nu onder de haatmail bedolven. En die komt niet van extremisten die dwepen met Hamas en Hezbollah, maar van gematigde moslims en hun autochtone aanhangers. Hicham, hoe kun je nu toch de hand schudden van zo’n extreme zionist, schrijven ze. Onder invloed van de linkse kerk, met de drie Ludo’s (De Brabander, De Witte en Abicht, red.) op kop, wordt iedere toenadering vergiftigd.’

Advertentie

Het helpt niet dat u vierkant achter de aanval op Gaza staat.
‘Maar dat doen Barak en zelfs Peres óók. Zijn dat nu ook opeens rechts-extremisten? Dat zijn verdraaid de meest redelijke politici die Israël kent. Maar zoals Barak zegt: er is een tijd voor vrede en er is een tijd voor oorlog. Je kunt niet jarenlang werkloos blijven toekijken terwijl je land dagelijks met raketten bestookt wordt. Daar moet je ooit tegen optreden, en een propere oorlog bestaat niet. WO II is ook geëindigd met veel onschuldige slachtoffers in Duitse steden, maar het resultaat is nu al 65 jaar vrede in Europa.’

Nog los van de morele implicaties, is die aanpak met bruut geweld toch niet effectief? Met deze oorlog bereik je toch nooit vrede?
‘Ik ben met mijn Belgische perskaart vaak op reportage geweest in de bezette gebieden, tijdens het begin van de tweede intifada. Ik heb met gewapende mensen van Fatah aan tafel gezeten, ik heb er terroristen gezien maar ook veel menselijke ellende. Ik ben niet tegen de Palestijnen, ik wens vrede voor hen zoals voor de joden. Maar ik hoop dat de burgers van Gaza gaan inzien dat de ware schuldigen voor het geweld die terroristen van Hamas zijn. Ze moeten hun woede richten op hen die vanuit hun huizen raketten afvuren, waardoor die huizen het doelwit worden van Israëlische reacties. Op de Westelijke Jordaanoever, waar Hamas weinig te zeggen heeft, gaat het economisch langzamerhand beter. Ondertussen probeert de Hamas-meerderheid in Gaza de shariarechtspraak in te voeren, hoewel de gemiddelde Palestijn absoluut niet streng religieus is. Veel Palestijnen zijn dat óók beu. Dus misschien is de uitschakeling van Hamas op lange termijn het geweld wel waard.’

Terug naar eigen land. Philippe Geubels viel u aan in het jaaroverzicht van Radio 1: ‘Als er in Antwerpen een gaslek ontstaat, zal Freilich het stadsbestuur dan aanklagen voor provocatie?’ Bij veel Vlamingen leeft de indruk dat de joden erg lange tenen hebben.
‘Ik wilde daarop niet reageren, al vind ik de grap smakeloos. Maar toen de pers mij om een reactie polste, heb ik gezegd dat ik het vooral betreur dat dit in een show van de VRT wordt uitgezonden. Er tekent zich toch stilaan een patroon af van banalisering van de jodenvervolging, nietwaar? De forel in botersaus, Geubels, en dan vergeet ik haast het dieptepunt: het satirisch bedoeld item ‘Plat Annulé’ in Man bijt hond, waarin verder gespot werd over de forel-affaire, op authentieke beelden van de deportatie van joden. Een Franstalige joods organisatie wilde hierover een proces beginnen tegen de VRT. Wij hebben hen dat afgeraden. Ze dreigden trouwens zwaar te veralgemenen. Voor veel Franstaligen zijn alle Vlamingen racisten.’

Toch blijft de indruk dat joden minder kunnen verkroppen dan andere gemeenschappen moslims of homo’s.
‘Geen enkele andere gemeenschap heeft moeten meemaken dat ze uit hun huizen verdreven werden en op treinen gezet naar kampen. Jean-Marie Dedecker zei onlangs in een interview met ons: ‘joden hebben lange tenen, maar dat is begrijpelijk na wat jullie hebben meegemaakt’. Veel niet-joden zeggen tegen mij: maar dat is zestig jaar geleden, stop daar toch over. Maar mijn grootvader heeft de deportatie overleefd. Mijn buurvrouw van tachtig heeft moeten toekijken hoe haar dochtertje werd afgemaakt. Wij zijn opgegroeid met die verhalen, nog uit eerste hand. Voor ons is dat geen geschiedenis.’
‘Stel u voor dat er grappen worden verteld over An en Eefje, denkt u dan niet dat Paul Marchal daar woedend op reageert? Nu, en als hij negentig jaar is nog steeds. En dat de openbare omroep dat dan allemaal uitzendt, tja, we zitten echt op een hellend vlak. Als Alex Agnew straks als decor een berg lijken uit Auschwitz gebruikt en grappen vertelt, zeggen we dan ook: maar dat is een komiek, dat mag?’

Maar u bent degene die reageert, en daarom voor steeds meer mensen de verpersoonlijking van de jood met de lange tenen.
‘Nogmaals: ik schrijf gewoon opiniestukken in Joods Actueel over antisemitisme en allerlei incidenten. Dat lijkt me toch evident, als nazaat van Holocaust-overlevers? Ik heb nóóit gevraagd dat de uitzending van Plat Préféré over Hitlers forel van het scherm geweerd zou worden. Ik heb een artikel geschreven, dat is elders geciteerd en dat dossier is op de tafel van de raad van bestuur van de VRT beland. Dat die uitzending vervolgens geschrapt is, komt niet door mij, al ben ik er niet treurig om. Op de website van dat programma stond dat het spijtig is dat die bekende mensen er niet meer zijn om te kunnen proeven. O ja, hoe jammer dat Hitler er niet meer is. Dat is niet beledigend bedoeld, het is een uitschuiver. Maar dat krijg je als je Hitler in zo’n programma inlast.’

U gaat de confrontatie niet uit de weg, hé? Zelfs het Vlaams Belang, dat de joodse gemeenschap al jaren opvrijt, hebt u aangepakt met een dossier.
‘Ik verwerp mensen die intolerantie prediken en andere geloofsgemeenschappen met extremisme bestrijden. Het idee dat we objectieve bondgenoten zijn in de strijd tegen de moslims, is absurd.  Ik heb telefoontjes gekregen van lezers die bekenden dat ze in het verleden op het Vlaams Belang gestemd hebben. Omdat ze niet wisten van een negationist in het partijbestuur, en van de vriendschapsbanden met Jean-Marie Le Pen. Maar ik maak het mezelf niet makkelijk zo. Extreem-rechts heeft de pest aan ons omdat we joden zijn, extreem-links omdat we Israël steunen. Veel steun blijft er zo niet over.’

Steven De Foer