Sefardische gemeenschap viert 100-jarig bestaan synagogegebouw hoveniersstraat

Vorige maand vierde de Sefardische gemeenschap van Antwerpen het 100-jarig bestaan van haar gebouw in de Hoveniersstraat, in de volksmond ook wel ‘synagoge van Portugese ritus’.

Frans L. van den Brande

De zon was die dag van de partij en in een volgelopen synagoge zag men enkel stralende gezichten. Onder de aanwezigen waren talrijke leden van de gemeenschap en hun familie. Talrijk waren ook de genodigden uit binnen- en buitenland. Onder de hoge gasten waren Zijn Excellentie de heer Jacques Revach, ambassadeur van Israël, Zijn Excellentie de heer Joao Terenas, ambassadeur van Portugal, mevrouw Annemie Turtelboom, minister van Justitie, mevrouw Cathy Berx, gouverneur van de Provincie Antwerpen, de schepenen Marinower, Heylen en Van Campenhout, kanunnik Rik Hoet, afgevaardigde van de bisschop en vele vooraanstaanden van de Sefardische en andere Joodse gemeenschappen.

Ofschoon de nadruk van de viering op het 100-jarig bestaan van het synagogegebouw lag, verwezen een aantal sprekers zeer expliciet naar de verdrijving uit het Iberische schiereiland van de Sefardische Joden in de zestiende eeuw. Zo deelde de ambassadeur van Portugal in dit verband mee dat het Portugese parlement onlangs met eenparigheid van stemmen een wet bekrachtigde die niet enkel excuses aanbiedt voor de verdrijving van de Joden in 1536, maar tevens aan de nakomelingen van uitgewezen Sefardische Joden de Portugese nationaliteit aanbiedt. Anderzijds lichtte schepen Philip Heylen uitgebreid de geschiedenis van Antwerpen in de zestiende eeuw toe, toen uit Spanje en Portugal verdreven Joden in groten getale naar Antwerpen kwamen.

Advertentie

Vele sprekers onderstreepten het heuglijke aspect van de viering van het honderdjarig bestaan van het synagogegebouw. Tegelijkertijd waarschuwden ze voor wat de heer Julien Klener, voorzitter van het Centraal Israëlitisch Consistorie van België, noemde: de actualiteit geplaatst tegen het licht van zorgelijke dreigingen vroeger en nu. Inderdaad, tussen mei 1913, toen het gebouw er volledig stond en mei 2013, nu het gebouw er 100 jaar staat, is heel wat gebeurd in onze samenleving. Tot tweemaal toe heeft de Sefardische gemeenschap Bet Moshe dat letterlijk ervaren. De Shoah heeft de gemeenschap niet gespaard. En de bomaanslag van 20 oktober 1981 zal immer in het geheugen geprent blijven.

Feeststemming
Er klonken vooral feestklanken omwille van de honderdjarige synagoge, zoveel is zeker. “Dé gelegenheid bij uitstek om de ‘founding fathers’ van de huidige gemeenschap te gedenken en vooral dankbaar te zijn dat de Almachtige het werk van velen tijdens deze honderd jaren tot op de huidige dag onder zijn hoede nam”. Zo was te horen in de toespraken van de heer Jo Katz en van rabbijn Yossef Cohen.

“Het is voor onze gemeenschap een voorrecht”, aldus de heer Robert Tabouch, voorzitter van de Sefardische Gemeenschap in Antwerpen, “om in de sporen van een geschiedenis te staan van de Sefardische Joden die meer dan vier eeuwen geleden uit Spanje en Portugal hoofdzakelijk naar Turkije vluchtten, om uiteindelijk eeuwen later ook te belanden in Antwerpen, toen hun afstammelingen vanwege de politieke ontwikkelingen in Turkije het Ottomaanse Rijk verlieten. In de Vestingstraat nr 56 hadden ze hun eerste belangrijke plaats van samenkomst voor gebed en studie, de voorloper van de synagoge in de Hoveniersstraat. Het werd een uitzonderlijke Sefardische aanwezigheid te midden van een Asjkenazisch Europa.”

Tijdens de plechtigheid werden opeenvolgend, tussen de toespraken door, tien kaarsen aangestoken, telkens als aandenken voor een periode van tien van de honderd jaren geschiedenis. Het Kol Nidre alsook zanggebeden van Ernest Bloch werden op de piano gespeeld door Ivo Venkov en op de cello door Mark Van Aken. Twee optredens van het kinderkoor vielen bijzonder in de smaak: eerst zongen de kinderen het Adon Olam en als afsluiting het Shir Lama’alot.

Door tussenkomst van gouverneur mevrouw Cathy Berx, mocht de heer Alexander Zanzer aan drie verdienstelijke personen een medaille van dankbaarheid van de Provincie Antwerpen uitreiken: aan de heer Jo Katz, de heer Robert Tabouch, voorzitter van de Sefardische Gemeenschap en de heer Sammy Saleh die zich inzette voor het behoud van de traditie.

Na afloop van het academische gedeelte van de viering werden de gasten uitgenodigd op een receptie en een feestmaal in de lokalen van de nabijgelegen Beurs voor Diamanthandel.

Gedenkboek
Een prachtig gedenkboek illustreert de goede en de kwade dagen van de gemeenschap tijdens de 100 jaar die vandaag voor de feeststemming zorgen. Indrukwekkend is het aantal leiders van de gemeenschap, niet het minst rabbijnen, die de gemeenschap geboetseerd hebben tot wat ze vandaag is: een levende aanwezigheid van het Sefardische Jodendom in Antwerpen. Alle lof gaat naar de huidige rabbijn Cohen om zijn veelzijdige inzet en inspiratie. Die mogen ook blijken uit zijn bijdrage in het gedenkboek.

Advertentie

Naast het gedenkboek verscheen een brochure Un siècle de lumière. La communauté juive sépharade d’Anvers 1913-2013. Met een voorwoord van de heer Robert Tabouch, een wens van rabbijn Aharon Schiff, opperrabbijn van de Israëlitische orthodoxe gemeente, van rabbijn Cohen en van Julien Klener, voorzitter van het Centraal Israëlitisch Consistorie van België. De belangrijkste bijdrage in de brochure gaat over de geschiedenis van de Israëlitische Synagoge van Portugese ritus Bet Moshe. Het is een uitgebreid en leerrijk overzicht van die honderd jaar geschiedenis, jammer in een vrij stroef Nederlands geschreven.

De Sefardische gemeenschap Bet Moshe telt vandaag 250 gezinnen. Daaronder oude Ottomaanse gezinnen, maar tevens gezinnen van Asjkenazische Joden die zich mettertijd bij de gemeenschap vervoegden, gezinnen uit de voormalige Sovjet-Unie en anderen uit Arabische landen.

In het kader van inter-levensbeschouwelijke activiteiten en wederzijdse kennismaking van diverse religies worden de laatste decennia door de stad Antwerpen allerlei initiatieven gestimuleerd, o.a. in het Atlasproject. Talrijke groepen brengen in dit verband een bezoek aan de synagoge Bet Moshe. Ook vanuit de Antwerpse Contactgroep voor Joods-christelijke Betrekkingen krijgen daar regelmatig groepen aandachtige bezoekers toelichting over het Jodendom en de synagoge. Ze worden er gastvrij onthaald door mevrouw Nadine Iarchy.