Israëlische kijk op tweestatenoplossing na 7 oktober

De aanval van Hamas op 7 oktober 2023 bracht een ongeziene schok teweeg in Israël en veranderde de Israëlische samenleving drastisch. Hoewel het idee van een tweestatenoplossing nooit volledig verdween, deed de terreur van die dag het vertrouwen erin massaal afkalven. Sindsdien overheerst binnen Israël het besef dat veiligheid en overleving absolute prioriteit hebben.

Rachel Joris 

Op psychologisch vlak zien we dat er een significante toename is van mentale gezondheidsproblemen zoals depressie, angst en PTSS (Posttraumatisch Stresssyndroom) bij de totale Israëlische bevolking, zowel de Joden als de Arabieren. Zo publiceerde eClinicalMedicine een onderzoek over de mentale gezondheid van 710 Israëli’s, vóór en na de aanval van 7 oktober. Het aantal mensen met vermoedelijke PTSS steeg van 16,2% naar 29,8%. Depressie nam toe van 31,3% naar 44,8%, angststoornissen van 24,9% naar 42,7%. Ook wie een geliefde verloor of verwond zag, werd sterk getroffen. De studie toont aan dat Israël collectief psychologisch geraakt is, iedereen kende wel iemand die vermoord werd op 7 oktober.

Dit heeft tot gevolg dat er in Israël een sfeer van verdriet, angst en onveiligheid hangt. Dit heeft ertoe geleid dat er veel minder vertrouwen is in het sluiten van vredesakkoorden en voeren van onderhandelingen. Er is vooral nood aan een gevoel van veiligheid, overleven en eenheid en dit verscherpt het nationale gevoel. Het geloof in een twee-statenoplossing is dan ook ver zoek in deze getraumatiseerde samenleving. Een samenleving waarin PTSS, depressie en angst veelvuldig voorkomen, kiest vanuit angst voor een politiek die gefocust is op veiligheid en bescherming en zal niet snel geneigd zijn om zich bloot te stellen aan de risico’s die het oprichten van een Palestijnse staat met zich meebrengen.

Advertentie

We zien ook een duidelijke verandering in de politiek. Zo werd er in juli 2024 een stemming gehouden in de Knesset i.v.m. het oprichten van een Palestijnse staat7. Daar waar er altijd wel openheid en bereidheid was om te praten over vrede en een tweestatenoplossing, blijkt na de stemming dat zelfs partijen die vroeger zo’n oplossing sterk genegen waren dit nu niet meer, of toch minder, steunen. De National Unity Party (centrumpartij onder Benny Gantz) stemde voor de resolutie die een Palestijnse staat verwierp. Nochtans stonden ze vroeger wel open voor onderhandelingen, op voorwaarde dat er duidelijke veiligheidsafspraken waren.

Oppositie

Opvallend is dat oppositieleider Yair Lapid (van de centrumlinkse partij Yesh Atid), die gekend staat als voorstander van een tweestatenoplossing, zich ook niet uitsprak tegen de resolutie. In plaats van tegen te stemmen, verlieten de parlementsleden de plenaire zitting om de stemming te ontwijken. Normaal gezien zouden zij zich net fel verzetten tegen zo’n resolutie. De Labor Party (links georiënteerde partij) deed hetzelfde. Ook zij verlieten de plenaire zitting zonder te stemmen, ondanks hun traditionele steun voor een tweestatenoplossing. De enige partijen die hun standpunt niet wijzigden, waren Ra’am en Hadash-Ta’al. Zij stemden tegen de resolutie. Het verdict van de stemming: het parlement is tegen de oprichting van een Palestijnse staat.

Volgens een studie van het Jerusalem Center for Public Affairs maakt 68% van de Israëlische Joden zich zorgen over een mogelijke aanval vanuit de Westelijke Jordaanoever, vergelijkbaar met de aanslagen van 7 oktober. Slechts 25% van de Arabische Israëli’s deelt deze bezorgdheid. Bovendien is er sprake van een breed gedragen gevoel van onveiligheid binnen de Joodse gemeenschap. Wat betreft de steun voor een tweestatenoplossing zien we dat in september 2022 nog 31% à 32% van de Joodse Israëli’s een tweestatenoplossing steunde, tegenover ongeveer 50% een jaar eerder. Na de aanval van 7 oktober daalde deze steun verder. In een bevraging begin 2025 gaf 75% van de Joodse Israëli’s aan tegen de oprichting van een Palestijnse staat langs de grenzen van vóór 1967 te zijn.

Trauma

Overigens blijkt dat meer dan 60% van de Israëlische Joden ook tegen de oprichting van een Palestijnse staat blijft, zelfs indien dit zou leiden tot normalisatie van de betrekkingen met Saoedi-Arabië. Verder is er ook sprake van een brede afwijzing van elke toekomstige rol voor Hamas in Gaza en een grote mate van scepsis tegenover het betrekken van de Palestijnse Autoriteit bij het bestuur in Gaza.

Ter conclusie, de aanval van 7 oktober 2023 heeft niet alleen het veiligheidsgevoel van de Israëli’s diep aangetast, maar ook de politieke en maatschappelijke verhoudingen. De Israëlische reactie volgde meteen: het leger herstelde de controle, mobiliseerde reservisten en richtte zich op het vernietigen van de infrastructuur van Hamas en Islamitische Jihad. Tegelijkertijd liet de aanval diepe psychologische littekens na: angst, depressie en posttraumatische stressstoornissen stegen explosief binnen de hele bevolking, zowel onder Joodse als Arabische Israëli’s.

Advertentie

Ook op politiek vlak leidde het trauma tot een duidelijke verschuiving: waar ooit ruimte was voor gesprekken over een tweestatenoplossing, is er nu een duidelijke terughoudendheid. Zelfs partijen die traditioneel voorstander waren, keerden zich af van het idee van een Palestijnse staat. Na de feiten van 7 oktober heerst in de Israëlische samenleving grote angst, verdriet en wantrouwen en is er steeds minder ruimte voor risico’s die een Palestijnse staat met zich mee zou brengen. Welk standpunt iemand ook inneemt in dit aanslepende conflict, zeker is dat de gebeurtenissen van 7 oktober enig perspectief op een oplossing of vrede voor onbepaalde tijd achteruit geschoven hebben.