‘Stichting van het Jodendom’ geeft jaarlijks twee miljoen euro aan Joodse projecten

De Stichting van het Jodendom van België is de organisatie die belast is met het beheer van de Holocaustrestitutiegelden in ons land. Wij hadden een gesprek met de vice-secretaris van de stichting, Rafy Werner, die uitlegt hoe de verdeling van de gelden in zijn werk gaat.

Hoeveel subsidies verdeelt de stichting elk jaar?
Rafy Werner: Dat hangt af van hoeveel interesten er elk jaar verdiend worden. Wij beheren een bedrag van circa zestig miljoen euro en beleggen die in risicovrije bankproducten, veelal in staatsobligaties. De rente daar bedraagt ongeveer 3% per jaar. Maak de berekening en je komt uit op zo’n twee miljoen euro per jaar.

Wat is de oorsprong van dat bedrag?
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden heel wat bezittingen van Joden in beslag genomen of geplunderd. Dat kan gaan van vastgoed en fabrieken tot auto’s en kunstvoorwerpen. Ook waren er een groot aantal bankrekeningen en verzekeringspolissen die nooit werden uitbetaald en direct naar de Belgische staatskas vloeiden. De regering heeft begin jaren ’90, op aandringen van de Joodse gemeenschap, laten uitzoeken om hoeveel het eigenlijk gaat. Hiervoor werd de commissie Buysse I gecreëerd die zich twee jaar lang in het onderzoek verdiepte.

Was er dan geen sprake van iets meer dan honderd miljoen euro?
Dat klopt, maar een deel ervan werd eerder reeds door andere commissies uitbetaald. Personen die konden bewijzen dat zij of hun familieleden bezittingen hadden, kregen geldelijke compensaties. De commissie Buysse II overzag zo’n 5.620 aanvragen en restitueerde 35,2 miljoen euro aan de rechthebbenden of hun nazaten. In sommige gevallen ontdekte de commissie zelf wie de eigenaars waren van gestolen goederen en dan werden deze mensen ook gecompenseerd, zelfs zonder dat ze een aanvraag hadden ingediend.
Nog eens negen miljoen euro werden door de commissie ‘Solidariteit 3.000’ verdeeld aan Belgen die de Holocaust hadden overleefd. Zij kregen een eenmalige bijdrage bovenop hun pensioen van maximaal drieduizend euro. De rest werd als kernbedrag vastgelegd en wordt dus beheerd door onze stichting. Volgens de statuten is dit kapitaal onaantastbaar en mogen we enkel de jaarlijkse interesten verdelen. Door deze subsidies is het de bedoeling het voortbestaan van de Joodse gemeenschap te verzekeren.

Wat betekent restitutie eigenlijk?
Rafy Werner: Restitutie is het teruggeven van goederen of gelden, het gaat dus niet om compensatie voor het aangedane leed. Ondervoorzitter van het Joods Forum, Eli Ringer, heeft al eerder gevraagd dat er ook bijkomende compensatiegelden zouden worden vrijgemaakt voor Joodse projecten, vooral omdat de regering toegegeven heeft dat tijdens de oorlog sommige overheden en ambtenaren met de nazi’s samenwerkten. Dat kan je dan morele schadevergoeding noemen, maar hiervan is voorlopig nog geen sprake.

Advertentie

Wie beheert de stichting en de jaarlijkse uitgaven?
De stichting telt 25 leden en is voor wat betreft subsidies onderverdeeld in drie takken, een Nederlandstalig gedeelte, een Franstalige afdeling en een nationale sectie. De eerste twee afdelingen steunen Joodse organisaties en projecten in hun respectievelijke landsgedeelten en ontvangen elk 44% van de subsidies, de overige 12% gaan dan naar de nationale afdeling. Die financiert projecten zoals het Belgisch paviljoen in Auschwitz, het Museum voor Deportatie en Verzet in Mechelen, en het Joods Museum van België in Brussel.

Op basis van welke criteria gebeurt de verdeling in Vlaanderen?
Een groot deel van het geld is gereserveerd voor sociale hulp. Een contract van twaalf jaar legt vast dat 33% naar de Joodse weldadigheidsorganisatie De Centrale gaat. Die heeft o.a. projecten om arme mensen te steunen en runt ook een rusthuis dat hoofdzakelijk overlevenden van de oorlog huisvest. De Centrale stort een deel van dat geld ook door naar andere organisaties zoals Rechev (vervoer naar ziekenhuizen) en Hatzoloh (eerste hulp bijstand). Daarenboven steunt de stichting nog talrijke andere sociale projecten en organisaties, waardoor zo’n 45% van ons budget naar sociale doelen gaat.
Een tweede luik is onderwijs. Elke Joodse school ontvangt een vast bedrag per leerling, dat was vorig jaar samen goed voor zo’n 300.000 euro voor bijna 4.500 Joodse studenten. Een derde luik vormen de verschillende andere Joodse organisaties, jeugdverenigingen, Joodse gemeenten in Vlaanderen. Op onze website kunnen Joodse instellingen een formulier invullen om ook in aanmerking te komen. Elke aanvraag wordt grondig geëvalueerd door de commissie.

Wij hoorden ook spreken van eenmalige projecten die gesteund kunnen worden?
Dat klopt. Enerzijds heb je organisaties die jaarlijks een subsidie kunnen ontvangen maar we bekijken ook eenmalige aanvragen voor speciale projecten. Twee voorbeelden: de Talmoedhogeschool in Wilrijk wil de veiligheid verhogen en de campus afbakenen met een omheining. Er werd een aanvraag ingediend en de stichting heeft besloten 30% van de kosten te financieren. Een ander voorbeeld is de herstelling van grafzerken op de Joodse begraafplaats te Putte, voor wie tijdens de oorlog stierf en geen nazaten heeft om dit te realiseren.
U ziet het, de aanvragen en projecten zijn zeer divers. Wij vervullen onze taak met de serene gedachte dat het geld ooit toebehoorde aan Joodse mensen en dat het terugvloeien van dit kapitaal naar de gemeenschap de beste manier is om hulde te brengen aan de nagedachtenis van deze slachtoffers.

Uit het jaarverslag van de ‘Stichting van het Jodendom’
De statuten van de ‘Stichting van het Jodendom’ van België (SJB) zijn verschenen in het Belgisch Staatsblad op 30 juli 2004. Deze statuten werden onderworpen aan een grondige controle door de juridische diensten van het ministerie van Justitie teneinde hun conformiteit te bepalen met de wettelijke voorschriften met betrekking tot de stichtingen van algemeen nut.
Artikel 3 van de statuten van de Stichting bepaalt dat deze “is opgericht met als doel de gespolieerde of achtergelaten Joodse bezittingen op Belgische bodem tussen 1940 en 1945 en waarvoor geen enkele rechthebbende of erfgenaam werd gevonden (…)” en dat haar taak is “het beheren van het onaantastbare kapitaal van de Stichting, het periodiek verdelen van de inte¬resten van dit kapitaal zodat het voortbestaan van de Joodse gemeenschap verzekerd is (…). De aanvragen voor sub¬sidies of projecten moeten worden voorgelegd aan de Stichting door één of meerdere instellingen (…) voor zover het betreft:
■ De herinnering aan de Shoah
■ Het maatschappelijk werk in de breedste zin van het woord
■ De opvoeding
■ De erediensten en alles wat erbij hoort
■ De cultuur
■ De solidariteit en de steun aan de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog, in het bijzonder de overlevenden van de Shoah, inbegrepen zij die pas na de bevrijding in België zijn komen wonen
■ De solidariteit met personen die, net als de Joodse gemeenschap, tijdens de Tweede Wereldoorlog het slachtoffer waren van discriminaties, racistische vervolgingen of raciale deportaties, zoals bv. de zigeuners
■ De solidariteit met personen die geen lid zijn van de Joodse gemeenschap, zoals bv. de Belgische Rechtvaardi¬gen onder de Naties
■ De strijd tegen antisemitisme en onverdraagzaamheid
■ Het wetenschappelijk en historisch onderzoek naar Joodse onderwerpen of betrekking hebbende tot de Tweede Wereldoorlog
Deze opsomming is niet beperkend (…).

Commissie voor verdeling van werkingssubsidies
Nederlandstalige afdeling: Abraham Fischler, Mendel Fruchter, Pinkas Kornfeld, Ruth Frohmann-Gartner, Marc Gross, ridder Natan Ramet. Coördinator: Raphaël Werner

Franstalige afdeling: Micha Eisenstorg, Henri Gutman, David Pardes, Freddy Goldberg, Philippe Markiewicz, Eliane Wieder. Coördinator: Thomas Gergely
Nationale afdeling: Fred Erdman, Henri Gutman, Eli Ringer, Ruth Frohmann-Gartner, baron Julien Klener, baron Georges Schnek. Coördinator: David Susskind

Contact opnemen
met het SJB kan op volgend e-mail adres: restitutie.vlaanderen@gmail.com
Bezoek ook de website: http://www.fjb-sjb.be/nl