Beth Moshe, Sefardische Antwerpse gemeenschap, levendiger dan ooit
Honderd jaar na haar oprichting is de Sefardische gemeenschap Beth Moshe uitgegroeid tot één van de grootste in België en zelfs in Europa. Belangrijke rabbijnen en sterke persoonlijkheden hielden het niveau hoog. Haar instellingen oefenen een grote aantrekkingskracht uit op heel wat vrome Joden die willen leven volgens de Joodse wet. Elke dag zijn er gebedsgroepen en de dagelijks gegeven Thoralessen worden door de talrijke gelovigen bijgewoond.
Uit de brochure verspreid bij de 100ste verjaardag van de gemeenschap.
Een eeuw vol wel en wee
De oorsprong van de Sefardische gemeenschap in Antwerpen situeert zich vijf eeuwen geleden als gevolg van de Spaanse inquisitie. In 1492 vaardigden koning Ferdinand II en zijn vrouw, koningin Isabella een decreet uit om de Joden van hun grondgebied te verjagen. De Joden zochten hun toevlucht in buurland Portugal maar moesten in 1497 ook daar de benen nemen toen ook dat land op zijn beurt inquisitierechtbanken installeerde. Een aantal Joden vertrok naar het Ottomaanse Rijk maar anderen richtten hun blik op West-Europa en kwamen in Antwerpen terecht. Ze troffen elkaar in de Scheldestad in een kleine gemeenschap met de naam Israëlitische Maatschappij voor Portugese Cultus en Weldadigheid. Hun erediensten hielden ze in de Vestigingstraat 59.
1913
Advertentie
Na jarenlange procedures, gekenmerkt door vertragingen en weigeringen, kreeg de Sefardische gemeenschap in februari 1912 de lang verhoopte toestemming om een synagoge te bouwen. Joseph DeLanga, een jonge talentvolle Joodse architect, tekende de plannen en de gemeenschap bespaarde op geen kosten en huurde de beste ambachtslieden in om de mooiste synagoge van ’t stad te realiseren. Het bouwterrein was een schenking van welstellende Joodse zakenmensen. Aan succesvolle commerçanten had de gemeenschap nu eenmaal geen gebrek! In mei 1813 werd de synagoge in het bijzijn van alle Antwerpse rabbijnen en notabelen feestelijk geopend. Na deze grootse gebeurtenis zette het leven van de Portugese Sefardische gemeenschap zich vreedzaam verder en vond ze haar plaats te midden van de andere Antwerpse gemeenschappen.
1914-1918
De Eerste Wereldoorlog heeft de ontwikkeling van de gemeenschap vertraagd. België werd toen door het leger van het Duitse rijk onder de voet gelopen. Antwerpen en omgeving werden het toneel van een bloedige strijd. Veel Joden verlieten, in afwachting van betere tijden, de stad op zoek naar veiliger oorden. Na de oorlog keerden de Joden vanuit de hele wereld terug naar hun oorspronkelijke gemeenschap. De gemeenschap van de Sefardische Joden hernam haar dagelijkse bezigheden en kende vanaf dan een periode zonder voorgaande. Deze naoorloogse tijd mag zonder twijfel als een gouden periode bestempeld worden.
1940-1944
Dhr. Fechler, de voorzitter van de gemeenschap, had de ontwikkelingen in nazi-Duitsland al voor het uitbreken van de oorlog op de voet gevolgd. Vrij snel na de bezetting van ons land door de nazi’s
werd hij actief in het verzet. Hij overtuigde ook andere geloofsgenoten om mee in het verzet te stappen en hielp bij het onderduiken. Fechler slaagde erin met zijn Comité van de Turkse kolonie van België meerdere gezinnen die geïnterneerd waren in Mechelen te bevrijden. 65 andere gezinnen kon hij vrijwaren van deportatie naar Buchenwald. Toch overleefde maar een klein aantal Portugese Joden de Shoah. Maar de nazimonsters, die van een Europa zonder Joden droomden, hadden zich misrekend. De verwoeste synagoge werd onmiddellijk na de oorlog herbouwd en kon al in 1946 aan de vooravond van Rosh Hasjana haar deuren opnieuw openen. Bij deze heropening stroomden de tranen van de gelovigen overvloedig toen de lezing van de Thora begon. Het waren tranen van vreugde voor wat gered werd, vermengd met tranen van verdriet om wat er niet meer was.
1961
1961 werd een nieuw gouden jaar dank zij de emigratiegolf van Joden uit de Sovjet-Unie. Veel Joden hadden de Verenigde Staten of Israël als nieuwe thuisland voor ogen. Maar hun kennismaking met het enthousiasme, de veerkracht en de werkkracht van de Antwerpse Joodse gemeenschap lieten velen onder hen hun American Dream varen. Vooral Joodse zakenlieden uit Rusland en Georgië kozen er voor om in Antwerpen te blijven. Al snel vonden ze ook hun eigen plek in de Portugese Sefardische gemeenschap die op dat ogenblik het historische record van driehonderd families bereikte.
Advertentie
1981
In de ochtend van 20 oktober, om vier minuten na negen, uur werd Antwerpen opgeschrikt door een luide knal. Terroristen hadden een zware explosieve lading voor de Sefardische synagoge geplaatst. De gevolgen van de aanslag waren verschrikkelijk: het dak van de synagoge stortte gedeeltelijk in, de deuren werden weggeblazen en alle ramen werden verbrijzeld. De terreur eiste drie mensenlevens en er waren zestig gewonden. Het aanvangsuur van de synagogedienst was een halfuur uitgesteld, een wonder want anders was het aantal dodelijke slachtoffers veel groter geweest. De eenheid onder de Joodse Antwerpenaren werd nog maar eens duidelijk toen zonder aarzeling net met grote inzet het herstel van de synagoge na de verwoestende aanslag werd aangevat.
2013
De Sefardische gemeenschap Beth Moche is de officiële naam van de gemeenschap. Vorig jaar markeerde een feestelijke dienst in de synagoge het 100-jarige bestaan van het gebouw. “Een gelegenheid bij uitstek om de founding fathers van de gemeenschap te gedenken en vooral dankbaar te zijn dat de Almachtige het werk van velen tijdens deze honderd jaren tot op de huidige dag onder zijn hoede nam”. Dit was te horen in de toespraken van de heer Jo Katz, die ook het werk van de huidige rabbijn Yossef Hacohen loofde.
VANDAAG
Door de onverwoestbare hoop die de gemeenschap putte uit haar geloof en dankzij het enorme doorzettingsvermogen bleef Beth Moshe al die jaren overeind. De gemeenschap telt momenteel 250 gezinnen. In de oorspronkelijke gemeenschap van Sefardische gezinnen vonden ook Ashkenazische gezinnen en Joodse families uit de voormalige Sovjet-Unie en Joden uit de Arabische wereld hier een thuisbasis. Deze zeldzame diversiteit doet geen afbreuk aan de eenheid en harmonie van deze gemeenschap die leeft met het constante verlangen om God het best te dienen.
De huidige rabbijn is Yossef Trab Hacohen, de opvolger van rabbijn Moughrabi. Rabbijn Hacohen studeerde aan Talmoed Thora van Belz, aan de jesjiva Or Israel en tenslotte aan de Hebron jesjiva. Hij ontving zijn rabbinale wijding van de Gaon rabbijn Mordekhay Eliyahou z”tl.
Een typische dag in de Portugese synagoge
In de vroege ochtend wordt eerst een minyan (gebedsgroep) gevormd van mannen die in de vlakbijgelegen Antwerpse diamantbeurs werken. Na de dagelijkse lezing kunnen de gelovigen hun ontbijt in de eetzaal van het gebouw nuttigen. In de loop van de dag worden verschillende cursussen aangeboden in het Nederlands en in het Frans en dat zowel door de rabbijn als andere sprekers. Natuurlijk wordt er ook ijverig gestudeerd. Beth Moshe heeft ook al verschillende grote evenementen georganiseerd over actuele onderwerpen. Deze activiteiten oefenen een grote invloed uit binnen de Antwerpse en de internationale Joodse gemeenschap. Elke dag wordt na de reguliere lessen, een studie in havroutot georganiseerd. Met dit initiatief wil de gemeenschap rechtstreekse banden tussen studenten creëren.