Beveiliging Ben Goerionluchthaven in Israël als voorbeeld voor Brussels Airport

ben gurion

De vraag of Europese luchthavens en andere publieke ruimten moeten overstappen op het ‘Israëlisch model’ om aanslagen te voorkomen is na de recente gebeurtenissen brandend actueel.

Guido Joris

In Israël zouden de aanslagplegers niet binnen in het luchthavengebouw geraakt zijn, stellen experts. Want het staat als een paal boven water: niet alleen is El Al de veiligste luchtvaartmaatschappij op deze aardbol, de Israëlische luchthaven Ben Goerion is de veiligste luchthaven ter wereld. En ja, er is sprake van een zekere ethnic profiling, maar zowel Joodse als Arabische passagiers hebben daar geen problemen mee als ze weten dat dit hun veiligheid ten goede komt.

El Al en Ben Gurion noteerden geen enkele aanslag in de voorbije 36 jaar. Vreemd zou je denken, want aan ‘bomlustige’ kandidaten om een Israëlisch vliegtuig tijdens de vlucht op te blazen of aan zelfmoordkandidaten om een aanslag te plegen op de nationale Israëlische luchthaven is geen gebrek, integendeel het is de grote wensdroom van menig terrorist. Maar juist die wetenschap bracht de Israëli’s ertoe om een ander securitysysteem te ontwikkelen dan alle andere Westerse landen. Gezien het grote succes daarvan gaan overal ter wereld stemmen op om het Israëlische veiligheidsconcept over te nemen.

Advertentie

Nadat meerdere Amerikaanse luchthavens na 9/11 het Israëlische concept overnamen werd in luchtvaartkringen de term ‘Israëlificatie’ geboren. Er is dus een nieuw woord bedacht voor de transitie naar dit veiligheidsmodel. Het blijkt de oplossing te zijn voor zowel luchthavens als vliegtuigmaatschappijen om de veiligheid van passagiers te verzekeren.

Zoek de terrorist en niet de explosieven

Het belangrijkste sleutelconcept van de Israëlische luchthavenbeveiliging zou je kunnen omschrijven als ‘zoek de terrorist en niet de bom’ want als je de terrorist eruit kan plukken is het vinden van de bom vervolgens een ‘makkie’. Vandaar dat de Israëli’s absolute topprioriteit verlenen aan gedragsprofilering omdat men weet dat het oneindig veel moeilijker is om explosieven op te sporen dan een potentiële dader te herkennen aan zijn gedragspatronen. Ter illustratie: om met voldoende zekerheid vast te stellen dat één enkele passagier geen wapens bij zich heeft, heeft men berekend dat twee veiligheidsagenten een vol uur nodig hebben. Bovendien zijn explosieven extreem moeilijk te detecteren, ook de lichaamscanners op Schiphol boden geen waterdichte garantie dat ze wél alle explosieven konden ontdekken. Bij een overheidsonderzoek in de VS bleken explosieven en metalen voorwerpen – ondanks de inzet van al deze hoogtechnologische apparatuur – in een groot aantal gevallen probleemloos tot op het vliegtuig te geraken. De commissie die met dit onderzoek belast was, noemde in haar rapport die toestand “zorgwekkend en beschamend”.

De Israëlische veiligheidsdiensten hebben vijftig jaar geleden al een methode ontwikkeld om met kennis van zake te beoordelen welke reizigers wel en welke niet verder dienen ondervraagd te worden en of zijn bagage, buiten de gebruikelijke scan, nog verder moet onderzocht worden. Daardoor zijn de rijen wachtende toeristen op de Ben Gurion luchthaven beduidend korter dan elders terwijl het de veiligste luchthaven ter wereld is.

Perimeters

Israël werkt ook met verschillende perimeters rond de luchthaven en andere drukke locaties. Wie met de wagen toekomt wordt al een eerste keer ondervraagd. Vanaf het ogenblik dat je de parking van de Ben Goerion luchthaven oprijdt, zullen twee bewapende veiligheidsagenten je auto aan een onderzoekende blik onderwerpen en je twee vragen stellen: “Hoe maakt u het en waar gaat u naartoe”. De vragenstellers letten nauwlettend op je houding bij het beantwoorden van de vragen want elke vorm van zenuwachtig gedrag verraadt je mogelijke slechte bedoelingen. Je lichaamstaal wordt door de getrainde profilers in de gaten gehouden en elk signaal van enig ongemak wordt opgemerkt en geëvalueerd. In de luchthaven houden andere gedragsprofilers je nauwlettend in de gaten terwijl je verder loopt. Als het daar dan toch misloopt dan zal in het slechtste geval de terrorist enkel zichzelf en de twee bewakers mee kunnen opblazen.

Bij de kiss&ride, de zone waar mensen uit de wagen stappen, staan opnieuw bewapende agenten op de uitkijk. Wie er verdacht uitziet, mag het gebouw niet binnen en wordt opnieuw ondervraagd. Ook staat er een scanner buiten die gebruikt kan worden om bagage te onderzoeken en lopen er explosievenhonden rond. Als iemand door de eerste perimeter geraakt is, en hier wordt gestopt, zal hij ofwel worden gearresteerd en hoogstens zichzelf met enkele omstaanders kunnen ombrengen, maar het gebouw raakt hij niet in.

Advertentie

Perimeter 3: Bij de balie stelt een andere getrainde interviewer, die je paspoort controleert, opnieuw enkele vragen waarbij hij je onafgebroken twintig tot dertig seconden recht in de ogen kijkt. Sommige reizigers vinden dat best confronterend maar het is voor deze gedragsexperten een doeltreffende manier om te beoordelen of je iets in je schild voert. Is je gedrag verdacht dan zal je apart genomen worden voor een uitgebreide ondervraging en die kan een uur duren. Je antwoorden worden op hun waarheidsgehalte gecheckt. Alles behalve plezierig en als je niets te verbergen hebt maar het is klaarblijkelijk de beste manier om je eigen veiligheid en die van anderen te garanderen en in het ‘slechtste’ geval onschuldige mensenlevens te redden. Als je dan toch verder mag, dan wordt zoals bij alle andere reizigers je bagage door een scanner gehaald – dus niet enkel je handbagage.

Etnische profilering

Een recente studie leerde onderzoekers dat de negatieve gevoelens van passagiers niet ontstaan als ze omwille van hun etniciteit worden ondervraagd, maar wel als hij of zij hun bagage dienen te openen. Nog geen 10 % van de Israëlische joden kwam daarvoor in aanmerking tegenover 40% van Arabische of niet-Israëlische passagiers. Volgens het Israëlische veiligheidsconcept is het typische profiel van een terrorist moslim (88%) Arabisch (79%) en in de Israëlische context is hij lid van een Palestijnse terreurorganisatie (91%). Uit de studie blijkt echter ook dat meer dan 80% van zowel Joden, Arabieren als andere reizigers oordelen dat de maatregelen nodig zijn voor de veiligheid op luchthaven en vliegtuig.

Toch explosieven

De praktische ingesteldheid van de Israëli’s blijkt nog maar eens als je bagage toch verdacht werd bevonden. Maar dan hoeft niet de ganse luchthaven ontruimd te worden maar is de ‘screener van dienst’ getraind om je bagage in een ontploffingsveilige ‘bombox’ te plaatsen. Slechts een paar dozijn mensen moet gevraagd worden om die omgeving te verlaten en de ontmijningsdienst haalt de bombox op. Overal ter wereld zal men bij het aantreffen van explosieven onmiddellijk de ganse luchthaven ontruimen, waarbij duizenden reizigers de luchthaven moeten verlaten met vertragingen van acht uur of meer als gevolg.

High-tech ondersteuning

Ook beschikken de Israëlische veiligheidsagenten over de meest geavanceerde high-tech toepassingen om hun manier van werken te ondersteunen om de verdachte passagiers eruit te pikken. Bij een bezoek aan de Bar Ilanuniversiteit kregen we afluisterapparatuur te zien waarbij gesprekken per gsm konden afgeluisterd worden in realtime zonder telefoontap. Het omgevingsgeluid speelde daarbij geen enkel rol meer, al stond de beller naast een drilboormachine, het gesprek kon klaar en helder gevolgd worden.

Real-time inlichtingen

Dat het schoentje vaak wringt in het ontbreken van de juiste inlichtingen op het juiste moment is geen nieuws. “Het is onvoorstelbaar voor ons Israëli’s om te zien hoe dat elders gebeurt” krijg je meermaals van meewarige  Israëlische experts te horen.
“De Israëlische inlichtingsdiensten updaten hun informatie onafgebroken en in real-time. Elke luchthaven kan doen wat wij doen, het enige wat ze nodig hebben is de nodige training van hun veiligheidsagenten en het beetje technologie dat hun functioneren mogelijk maakt”, aldus Rafi Sela, een Israëlische veiligheidsadviseur die scenario’s voor luchthavens over de ganse wereld ontwikkelde.

Maak er werk van

Luchtvaartmaatschappijen hebben ook belangstelling voor de financiële voordelen van het Israëlische veiligheidsconcept want ‘time is money’ en de Israëlificatie van het luchtverkeer betekent niet alleen meer veiligheid maar ook minder lange wachttijden en minder ongemak voor het overgrote deel van de reizigers. Joods Actueel schreef zes jaar geleden al dat de druk om effectieve veiligheidsmaatregelen te mogen doorvoeren pas voldoende groot zou worden nadat er slachtoffers vallen, en dat was terecht. Ook al zal links moord en brand schreeuwen (zoals Sp-a’er Dirk Vandermaelen dat destijds deed over de Israëlische security op Zaventem), het is gewoon een kwestie van common sense om over te stappen op ethnic profiling en niet al je middelen in te zetten tegen “oma’s uit West-Vlaanderen”, hetgeen niet betekent dat zij aan controle mogen ontsnappen.