Mikwa gevonden in Venlo: bewijs van bloeiende Joodse gemeenschap.

Vanaf donderdag aanstaande wordt in het Limburgs Museum in Venlo een mikwa tentoongesteld. Dit onlangs ontdekt Joods ritueel bad is tot op heden het oudste getuigenis van Joods leven in Nederland.

Toen de mikwa bij bouwwerken werd ontdekt riepen archeologen de hulp in van dr. Benoit Wesly, Israëlisch consul en voorzitter van de Joodse gemeenschap in Nederland. Die raadde aan Binyomin Jacobs, voorzitter van de rabbinale raad van Nederland en lid van het Europees Rabbinaal Centrum te contacteren. Het Europees Rabbinaal Centrum is een organisatie de belangen van de Joodse gemeenschappen in Europa verdedigt.

De ontdekte mikwa dateert uit de dertiende eeuw. Opmerkelijk want tot op heden werd aangenomen dat de eerste Joodse gemeenchap in Nederland ontstond op het eind van de zestiende eeuw door Joden die de inquisitie in Spanje en Portugal ontvluchtten.

“Deze mikwa bewijst dat er al zevenhonderd jaar terug een Joodse aanwezigheid was in Nederland. Ook al was die gemeenschap klein, het feit dat ze over een mikwa beschikte toont aan dat het om een bloeiende en toegewijde gemeenschap ging”, aldus rabbi Jacobs.

Advertentie

Archeologen concluderen dat de mikwa slechts enkele tientallen jaren als zodanig dienst deed alvorens een andere bestemming te krijgen. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat bij een pestepidemie de Joden als klassieke zondebokken ofwel uitgemoord ofwel uit de streek verbannen werden.

De mikwa die ongeveer honderdtachtig ton weegt zal geplaatst worden in een nieuwe vleugel van het museum. De vleugel werd hiervoor speciaal gebouwd en zal ook gebruikt worden om onderwijs over het Joodse leven te verstrekken. “Eens de mikwa in het museum wordt tentoongesteld zullen we een pedagogisch project opzetten over de betekenis en het belang van een mikwa binnen het Joodse geloof”, zei rabbi Jacobs, die sterk betrokken is bij het project.

“Naar aanleiding van deze buitengewone archeologische vondst zal de plaatselijke Joodse gemeenschap een nieuwe mikwa bouwen ten behoeve van de huidige gemeenschap. De plaatselijke rabbi, Yankel Shapiro en dr. Wesley worden hier nauw bij betrokken en ook het Europees Rabbinaal Centrum zal er op toe zien dat alles volgens de halacha (het geheel van Joodse religieuze voorschriften) gebeurt.”

De gevonden mikwa bestaat uit vier delen: een kleedruimte, een lokaal voor reiniging, een gebedsruimte en het eigenlijke rituele bad waarin de toenmalige leden van de Joodse gemeenschap zich onderdompelden.

De mikwa is gebouwd met een voor die tijd zeldzame steensoort. Deskundigen vermoeden dat de vakmannen die de mikwa construeerden uit andere streken kwamen. Het lijkt niet waarschijnlijk dat de plaatselijke gemeenschap over de nodige kennis en kunde beschikte om een dergelijke complexe infrastructuur uit te werken. Dit illustreert tevens de relatieve rijkdom van de Joodse gemeenschap.

De ontdekking van de dertiende-eeuwse mikwa werpt tevens nieuw licht op de vroege geschiedenis van deze regio tussen Rijn en Maas. De Graaf van Gelre, huidige provincie Gelderland, was destijds verwikkeld in een machtsstrijd. Men vermoedt dat hij Joden naar Venlo uitnodigde in de hoop om de financiële situatie van het handelscentrum te verbeteren.