Met Jom Kippoer: Seculiere Israëli’s aanvaarden orthodoxe gebedsdiensten

Haifa, Israël — Tot voor enkele jaren organiseerde kibboets Nachshonim, een seculiere kibboets in centraal Israël, op Jom Kippoer telkens een barbecue, wat haaks staat op de sombere, religieuze sfeer die dag. Maar de tijden zijn veranderd. Vijf jaar geleden nodigden de jonge leiders van de kibboets een orthodoxe organisatie uit om de gemeenschapshal van de kibboets tot een synagoge om te vormen. Een aantal oudere en vurig seculiere leden van de kibboets reageerden ontzet.

Kibboets Nachshonim is een van de ongeveer 250 locaties in Israël, waarheen de orthodoxe organisatie Tzohar op Jom Kippoer rabbijnen en vrijwilligers stuurt. Zo probeert Tzohar tegengif te bieden voor de antipathie die veel seculiere Israëli’s voor alles wat orthodox is, hebben.

Het Jom Kippoer-programma van Tzohar kent een ongelofelijke groei. De gebedsdiensten zullen dit jaar door dubbel zoveel mensen als vijf jaar geleden bijgewoond worden. Het is een van de signalen die wijzen op een toenemende belangstelling van de Israëlische bevolking voor religie. Die bevolking stond er heel lang om bekend overwegend seculier te zijn, maar dat lijkt nu te veranderen. Het aantal leerlingen dat in seculiere scholen voor een extra pakket Joodse lessen kiest, is op twee jaar tijd met 92 procent gestegen. De Reform-beweging ontplooit vandaag opvoedkundige activiteiten in tachtig seculiere scholen, waar dat er vijf jaar geleden nog maar tien waren. De Conservative-beweging kende ook een duidelijke groei: de beweging verwacht dat er dit jaar op Jom Kippoer dertigduizend mensen naar haar synagogen zullen komen. In 2003 waren dat er nog maar achttienduizend.

De predominante religieuze instellingen in Israël blijven nochtans de door de staat gesteunde orthodoxe synagogen. Voor heel wat seculiere Israëli’s blijven dat no-go area’s. Daarom stampte Tzohar in 2000 haar programma uit de grond om orthodoxe religieuze diensten te organiseren buiten de synagogen.

“Seculiere joden zien het vaak niet zitten om naar hun plaatselijke synagoge te gaan”, vertelde Moshe Beeri, de voorzitter van Tzohar, in The Forward. “De stoelen behoren toe aan de leden. Bezoekers weten niet waar ze moeten zitten en evenmin wanneer ze moeten gaan zitten. Ze zijn niet vertrouwd met de gebedsdienst en ze worden niet geholpen. Dus komen ze gewoon niet”.

Advertentie

Tzohar is bekend voor de gebedsdiensten op Jom Kippoer, maar de organisatie maakte ook naam door rabbijnen te sturen naar de seculiere bevolking voor gelegenheden als huwelijken en rouwdiensten.

Het programma dat Tzohar op Jom Kippoer uitwerkt, heet Praying Together. De organisatie verwacht dit jaar vijftigduizend belangstellenden. Vijf jaar geleden was dat nog maar de helft. De diensten worden geleid door ongeveerd tweeduizend rabbijnen, jesjiva- en seminariestudenten en door jonge koppels die door Tzohar gerekruteerd worden. De diensten zijn informeel en – heel belangrijk – volledig gratis.

Alon Sorek van kibboets Nachshonim vertelt dat hij en vele jonge leden van de kibboets zeer tevreden zijn over de gebedsdiensten van Tzohar, maar hij geeft toe dat niet iedereen er zo over denkt.

“Ik wil de kinderen van de kibboets laten voelen wat Jom Kippoer is en hen meegeven dat deze dag deel uitmaakt van wie we zijn. Doch, een vijftal oudere leden verzamelt zich telkens buiten voor de deur om luidkeels te protesteren. Zij zeggen dat wat we doen niet geschikt is voor een seculiere kibboets. De ironie wil wel dat hun kinderen en kleinkinderen heel vaak de gebedsdiensten bijwonen”.

Beeri en andere leiders van Tzohar zeggen dat de motivatie om de gebedsdiensten te organiseren niet voortkomt uit een verlangen om de Israëli’s religieuzer te maken. Dat is wel de bedoeling van groeperingen zoals Chabad Lubavitch en Aish HaTorah.

“We zien het niet als onze taak om de mensen te overtuigen de mitzvoth na te leven. Volgens ons zijn de rabbijnen die dat wel proberen de reden van de hedendaagse situatie: wij leven in twee naties, een religieuze en een niet-religieuze”, legt Beeri uit.

Israëlische religie-experts, zoals Ephraim Tabory van de Bar-Ilan University, menen dat de motivatie van Tzohar gezocht moet worden in het zionistische religieuze verlangen naar een meer eenvormige Israëlische bevolking.

Advertentie

“Door de niet-religieuzen deel te laten uitmaken van het Joodse erfgoed wordt geprobeerd de spanning tussen gelovigen en niet-gelovigen wat te temperen”, legt Tabory uit. “Mensen geloven dat en daarom is het programma zo populair.”

Asher Cohen, politieke wetenschapper van de Bar-Ilan University, is een Israëlische religiespecialist. Hij zegt dat het Tzohar-programma een zeldzaam voorbeeld is van orthodoxe rabbijnen die seculiere mensen geven wat ze willen, zonder een religieuze agenda te willen opdringen.

“Vandaag willen mensen groeien in hun joods-zijn, zonder dat noodzakelijk in het judaïsme te willen doen”, legt Cohen uit. “Dit programma maakt hen dat mogelijk.”

De bevolkingsgroepen voor wie de drempel om naar de synagoge te gaan het hoogst is, zijn de eerste kandidaten voor het programma van Tzohar. Een van die groepen zijn de seculiere leden van de kibboets. Dit jaar stapten twintig kibboetsim in het programma. Immigranten uit de voormalige Sovjetunie zijn een tweede doelgroep. Zij staan alom bekend als de Israëlische bevolkingsgroep die het minst geïnteresseerd is in judaïsme. Een op de vijf Tzohar-gebedsdiensten wordt in het Russisch gevoerd.

“In veel Russische steden en gemeenten waren er geen synagogen”, vertelde Boris Grossman, seculier, in Rusland geboren en vandaag de plaatsvervangende burgemeester van Ma’ale Adumim op de Westelijke Jordaanoever, in The Forward. “Veel Russen die in Israël wonen, weten dan ook niet waar het in de synagoge en in de joodse religie allemaal om draait”.

Grossman zal een van de vierhonderdvijftig Russisch sprekende bewoners zijn die zich met Jom Kippoer in de gemeentezaal voor een gebedsdienst van Tzohar zullen verzamelen. “Alles in het Russisch brengen is de enige manier om deze mensen ook maar te doen overwegen een synagoge te betreden”, stelt Grossman.

Het programma van Tzohar vult ook de leegtes qua religieuze diensten, veroorzaakt door de bevolkingsvlucht uit de grote steden. Een voorbeeld is de gebedsdienst in Moshav Eshtaol, vlakbij Beit Shemesh. Dat is een trendy locatie geworden voor seculiere werkende mensen die uit Tel Aviv en Jeruzalem weg wilden.

In de twee synagogen aldaar wordt er gebeden volgens de Jemenitische rite, omdat de stichters van de mosjav gelovige Jemenieten waren.

“Zes jaar geleden – we woonden hier nog maar net – ging ik naar een van die synagogen”, vertelt Rivka Haze, een 55-jarige marketing executive en lid van de mosjav. “Ik begreep niets van wat er gebeurde. Nu leidt Tzohar de gebedsdienst en zitten we lang na Kol Nidrei nog samen om te discussiëren. Als die gebedsdienst er niet zou zijn, zouden velen van de honderd seculiere niet-Jemenieten gewoon thuis blijven”.