Zware kritiek op “euthanasie-seminarie” in Auschwitz

distelmansWim Distelmans en euthanasie zijn onmiskenbaar met elkaar verbonden. De man heeft decennia lang gestreden voor het toelaten van euthanasie (= vrijwillige en pijnloze levensbeëindiging op verzoek van de patiënt). Distelmans strijdt voor de verdere uitbreiding van de zogenaamde euthanasiewet, eerder dit jaar verbreedde de Belgische senaat de wet waardoor nu ook minderjarigen de dodelijke prik van hun geneesheer kunnen opeisen.  Distelmans  heeft het plan opgevat om deze maand een euthanasieseminarie te houden… in het vernietigingskamp Auschwitz. Hij kreeg hiervoor felle kritiek.

Guido Joris

In de brochure die Distelmans verspreidde aan artsen, paramedici en andere deelnemers aan de studietrip geeft de Brusselse oncoloog daarvoor de volgende verantwoording:

“In heel de problematiek van het levenseinde wordt men voortdurend geconfronteerd met existentiële pijn, zingevingsvragen, zelfreflectie, afhankelijkheid en zelfbeschikking, eindigheid en vooral ook met (on)waardigheid. Daarom leek het ons meer dan logisch de eerst volgende studiereis te plannen naar de plek die bij uitstek symbool staat voor een mensonwaardig levenseinde: Oświęcim, beter gekend onder de naam Auswitz, (sic) het exterminatiekamp van de nazi’s in Polen. Deze plek lijkt inspirerend om ter plaatse in een seminarie over deze problematiek na te denken en begripsverwarring te verhelderen”.

Advertentie

In een gesprek met Distelmans liet ik verstaan dat het onmogelijk is om het einde van mensen in de gaskamers te beoordelen. “In de folder waarin je de reis aankondigt, lees ik een verwijzing naar het ‘onwaardig sterven’ van mensen in Auschwitz. Ik zou nog niet durven beweren dat een moeder met haar kind onwaardig is gestorven in de gaskamer. Ze zijn beiden onwaardig om het leven gebracht, dat wel.” Distelmans reageerde geïrriteerd met “Je zoekt spijkers op laag water”.

“U moet toch aanvoelen dat het niet te beoordelen valt hoe mensen zijn omgekomen.”, wierpen wij op. Daarop antwoordde Distelmans: “De Joden werden zeer onwaardig omgebracht maar zijn inderdaad waardig overleden.”

Toen ik aan Distelmans vroeg waarom hij niet naar een plek in Duitsland trekt die symbool stond voor het verzet tegen infame nazi-euthanasie programma op gehandicapten zei die moeiteloos “dat is een idee voor een volgende reis”, alsof het over een trip naar de scheve toren van Pisa of de Beekse Bergen ging

“Grens overschreden”

Joods Actueel vroeg ook een reactie aan Willem Lemmens, hoogleraar ethiek en Moderne Wijsbegeerte aan de Universiteit van Antwerpen. Hij is van oordeel dat Distelmans en zijn gezelschap een grens overschrijden met het initiatief. We laten hier zijn reactie volgen:

“De enige houding die bij een bezoek aan Auschwitz past is schroom en nederigheid. Een pelgrimage naar deze sacrale plaats door een groep dokters die geen moreel probleem hebben met de legalisering van euthanasie getuigt minstens van slechte morele smaak. Men mag hopen (dat is wel het minste) dat de liberale invulling van euthanasie niets van doen heeft met de ‘genadedood’ onder dwang van mensen met een handicap door het naziregime, of met de genocide op Joden, zigeuners en homoseksuelen, waarvoor onder meer Auschwitz het gruwelijke decor bood. Toch wordt hier een grens overschreden, want het begrip euthanasie is wel degelijk moreel geladen.

Men haast zich natuurlijk te zeggen dat men de hele levenseindeproblematiek tot voorwerp van bezinning neemt, maar iedereen weet zeer goed dat deze studiereis geleid wordt door een dokter die zonder schroom de liberale invulling van euthanasie een onontbeerlijk en integraal onderdeel acht van goede levenseindezorg. In die zin is het fundamenteel ongepast de sacrale betekenis van Auschwitz moreel te recupereren. Wereldwijd groeit de kritiek op een al te liberale invulling van de ‘dood op verzoek’. Enige terughoudendheid is hier dus wel op zijn plaats.

Advertentie

De overtuiging dat België met de legalisering van euthanasie op eenzame ethische hoogte staat, wordt door een studiebezoek van euthanasiegezinde artsen aan Auschwitz als het ware verzinnebeeld: door zich te spiegelen aan het ultieme kwaad van de Holocaust, pretendeert men (of maakt men zichzelf wijs) een baken van menselijkheid en mededogen te zijn. Dat is een vorm van hybris en een kaakslag voor de Joodse en andere religieuze tradities die euthanasie afwijzen of minstens moreel gezien zeer problematisch vinden. Het wijst ook op een gebrek aan gevoeligheid voor het feit dat veel artsen en burgers in dit land ook op louter humanistische gronden fundamentele vragen hebben bij het triomfalisme en de morele betutteling van de euthanasielobby in België, en bij uitstek in Vlaanderen.”

“Mensonterend”

Hoofdredacteur Michael Freilich schreef op de website van Joods Actueel “Dat je nogal door het dolle heen moet zijn om in Auschwitz een euthanasieconferentie te plannen. Hoe kan je nu een parallel trekken tussen de moord op Joden die op een afschuwelijke manier werden omgebracht en mensen die er zelf voor kiezen hun leven te beëindigen – wat sowieso tegen het Joodse geloof is? Elk gebruik van de Holocaust om eigen belangen te verdedigen is onkies maar in Auschwitz dergelijk seminarie op te zetten is mensonterend. Dat een overlevende van een kamp (in een voormalige Nederlandse kolonie) daar aan zou meewerken vormt in ieder geval geen enkel excuus.”

Professor Raphael Cohen-Almagor, een internationaal gerespecteerde expert in politieke theorie, gaf zijn mening in het christelijk weekblad Tertio. De professor is expert in meerdere vakgebieden waaronder politicologie, ethiek, filosofie, vrije meningsuiting en journalistieke deontologie.

In het gesprek is hij niet mals voor de actoren in de Belgische euthanasiepraktijk en evenmin over de wetgeving. Die is volgens hem een hellend vlak. “Wat weerhoudt jullie op termijn in te gaan op euthanasieverzoeken van gezonde mensen die gewoon ‘levensmoe’ zijn?” aldus Cohen-Almagor die de media ervan beschuldigt maar één klok te laten horen in deze kwestie. Maar het zwaarste haalt hij uit naar de euthanaserende artsen: “De praktijk blijkt evenwel nog verontrustender dan alle theorie. Mijn laatste onsjes begrip voor euthanasie ben ik kwijtgeraakt bij nader onderzoek van de ervaringen in Nederland en België”, klinkt het scherp.

Cohen-Almagor staat niet alleen met zijn ongerustheid. Claire-Marie Le Huu-Etchecopar een Brusselse verpleegkundige, klaagt de manipulatie rond euthanasie in het ziekenhuis aan en spreekt over euthanasie zonder instemming van de patiënt maar ook over druk die  patiënten ervaren om te  kiezen voor levensbeëindiging.

De euthanasiebom op voorhand desactiveren

In een e-mail aan onze redactie verklaart de Leuvense oncoloog dr. Benoit Beuselinck waarom Distelmans de reis naar het nazikamp onderneemt: “Waarschijnlijk is het de bedoeling om precies de pers te halen en een nog grotere impact te hebben in de pers door het bezoek aan Auschwitz. Dit is misbruik maken van de Holocaust. Men verwacht wellicht de kritiek dat men de Belgische euthanasie-praktijk gelij stelt met het euthanasie-programma van de nazi’s. Deze ‘bom’ wil men op voorhand desactiveren.

Heel waarschijnlijk zal men dan benadrukken dat het in het éne geval om onvrijwillige dood ging (“onwaardig”) en in het andere geval om de beslissing van de patiënt (“waardig”). Vraag is of men de bijzonder zware feiten die zich in de kampen hebben afgespeeld mag gebruiken voor dergelijke doelen, die ethisch ook zeer controversieel zijn. Mag men het ‘onwaardige sterven’ van de kampen gebruiken om te stellen dat euthanasie ‘wel waardig’ is?

Overigens ben ik ervan overtuigd dat het lijden en de dood van vele personen in de kampen zeer waardig geweest is, in die zin dat de slachtoffers dit lijden waardig met sterkte en heldhaftigheid hebben gedragen en er een zin aan hebben kunnen geven.”