Tentoonstelling Gekleurd verleden. Familie in oorlog
Van 26 november 2010 tot 25 april 2011 loopt in Kunsthal Sint-Pietersabdij de tentoonstelling Gekleurd verleden. Familie in oorlog. Het is een tentoonstelling die het stilzwijgen over de Tweede Wereldoorlog wil doorbreken en wil aanzetten tot nadenken over de wijze waarop Vlaanderen omgaat met haar recente verleden. In het eerste deel loopt de bezoeker doorheen tien eilanden waarin hij wordt ondergedompeld in de leefwereld van getuigen die hem via de audiofoon toespreken. Het zijn verhalen van mensen van bij ons, die in erg verschillende werelden lijken te leven, waartussen geen communicatie mogelijk is.
Collaboratie of verzet
Slechts een minderheid neemt tijdens de Tweede Wereldoorlog bewust stelling in en steunt de bezetter of gaat er actief tegen in verzet. Maar ook binnen verzet en collaboratie bestaan er vele schakeringen. Alleen al de meest letterlijke collaboratie, de militaire, valt uiteen in een hele reeks organisaties en momenten. De tentoonstellingsmakers willen geen inventaris maken van alle mogelijke aspecten en cijfergegevens, maar willen het menselijke verhaal bieden achter die cijfers en structuren. In oorlogstijd moeten er keuzes worden gemaakt. De tentoonstelling stelt zich tot doel nuanceverschillen aan te brengen. Hoe reageren gewone mensen in een ongewone tijd? Gehoorzamen ze aan de bezettende macht en proberen ze in hun leven de draad gewoon terug op te pakken door zich te schikken naar de veranderde levensomstandigheden? Of gaan ze tegen de stroom in door zich actief of passief in te zetten? Het wel of niet overgaan tot actie in deze tijden van crisis, gebeurt even vaak intuïtief als rationeel. De gevolgen van de daden worden niet altijd of verkeerd ingeschat.
De tentoonstelling
Om een genuanceerd en wetenschappelijk onderbouwd beeld te garanderen, is het team van Kunsthal Sint-Pietersabdij op zoek gegaan naar de medewerking van experts, die tegelijk met beide benen in de bruisende historische cultuur van vandaag staan. Bruno De Wever van het Instituut voor Publieksgeschiedenis en Rudi Van Doorslaer van het SOMA – Studie- en Documentatiecentrum Oorlog en Hedendaagse Maatschappij – bleken meteen bereid hun schouders onder dit project te zetten. De tentoonstelling laat getuigen hun eigen ‘gekleurde verhalen’ vertellen. Op die manier ontstaat een reconstructie van de maatschappij zoals mensen die hebben ervaren in de periode tussen 1940 en 1945. Van de bezoeker wordt verwacht dat hij zich tussen deze verschillende visies op het verleden een kritische weg baant. De nadruk in de tentoonstelling ligt op het omgaan met diverse zienswijzen op het verleden.
De audiogids speelt een essentiële rol in het tentoonstellingsbezoek. Daarom is het gebruik ervan niet optioneel, maar inbegrepen in de toegangsprijs. De bezoeker wordt tijdens het tentoonstellingsbezoek letterlijk afgesloten van de buitenwereld, wat de mate van inleving sterk beïnvloedt. Bij monde van acteurs zoals Els Dottermans, Vic de Wachter, Wine Dierickx, Titus De Voogdt en Pieter Embrechts wordt het verhaal ook heel direct aan de bezoeker overgebracht. Zij brengen in een monoloog de lotgevallen van de verschillende personages die getuigen vanuit hun eigen beleving en hun eigen achtergrond. Het gebruik van de monoloog laat de tentoonstellingsmakers toe de getuige aan het woord te laten op een tijdstip waarop hij nog niet weet hoe het hem in zijn verdere leven zal vergaan, met name eind 1944, het moment van de bevrijding.
De getuigen
Via de audiofoon hoort de bezoeker het verhaal van Liliane Steenhaute, die elf was toen de oorlog uitbrak. Het hotel van haar ouders werd vanaf het begin geconfisqueerd om er legertroepen in onder te brengen. Dokter Albert Van Dessel kon als arts de oorlog vanuit verschillende invalshoeken meemaken. Rika Demoen vertelt over haar jaren bij de Dietse Meisjesscharen, een jeugdbeweging van het vnv. Lily van Oost getuigt over haar verzetsperiode bij het Leger van België (Geheim Leger) en over de periode dat zij gevangenzat in het Duitse KZ Ravensbrück. Mona Verhage vertelt over haar Joodse familie die zij er in de oorlogsjaren bij kreeg. Vic Opdebeeck maakt de bezoeker deelgenoot van het verhaal van Robert Mussche, die zich vanaf 1942 engageerde in de clandestiene pers van het Onafhankelijkheidsfront. Oswald Van Ooteghem trok als Vlaams-nationalist naar het oostfront en doet zijn verhaal. Hubert Van de Casteele deelt zijn ervaringen als boerenzoon en werkweigeraar. Max Bloch getuigt over het lot van Sophie Loeb, de Joodse uitbaatster van de beroemde Gentse patisserie Bloch. En ten slotte komt ook de kleine Roger Rombaut, van wie de vader verplicht tewerkgesteld werd in Duitsland, aan het woord.
De historici
De tien getuigenissen in Gekleurd verleden. Familie in oorlog worden zonder enig onderscheid gebracht. Toch is het laatste wat de tentoonstelling wil doen, het banaliseren van het verleden. Niet alle daden die in het verleden zijn gesteld kunnen zonder meer moreel gelijk worden geschakeld, alsof alle menselijk handelen bepaald werd door een onontkoombaar lot. Er bleef op cruciale momenten toch de mogelijkheid om keuzes te maken. Wie zich engageerde, ontsnapt niet aan de morele verantwoordelijkheid die een dergelijke keuze meebrengt. Inzicht in verantwoordelijkheid voor foute keuzes kan evenwel slechts ontstaan als er ook inzicht groeit in de contexten waarin die keuzes werden gemaakt. Die contexten ontgingen de tijdgenoten soms, maar mogen niet worden genegeerd in een hedendaagse beoordeling van de geschiedenis.
Advertentie
Daarom schetsen historische experts in Gekleurd verleden. Familie in oorlog ook de context waarin de verhalen tot stand kwamen. Bruno De Wever heeft het over de complexe geschiedenis van de collaboratie, Rudi Van Doorslaer werpt een licht op de belangrijkste linkse verzetsorganisatie en het patriottisch verzet en Lieven Saerens schetst het lot van de Joden in België tijdens de bezetting, van wie velen vreemdelingen waren. Karel Velle neemt de geneeskunde uit die periode onder de loep en Hannelore Vandenbroek gaat dieper in op de tewerkstelling in Duitsland gedurende de bezetting. Marc Verschooris heeft het over het Joodse drama, deze keer dat van gesettelde Joden die zich Belg onder de Belgen waanden en Nico Wouters focust op de opkomst en de evolutie van het vnv, de belangrijkste collaboratiebeweging in Vlaanderen. En dan zijn er Frank Sebereghts en Antoon Vrints die het respectievelijk hebben over het dagelijkse leven in de Tweede Wereldoorlog en de ravitaillering in de oorlogsjaren.
Publiek
Zowel individuele bezoekers als groepen kunnen hun tickets reserveren bij BoekjeBezoek – Gent Cultuurstad vzw op het nummer 09 267 14 66. Reservatie van toegangsticketten is niet verplicht, maar garandeert een vlotte en verzekerde toegang op drukke momenten.
Audiogidsen zijn beschikbaar in het Nederlands, Frans en Engels. Voor wie alles achteraf nog eens rustig wil nalezen, is er het boek ‘Gekleurd verleden. Familie in oorlog’, uitgegeven bij Lannoo.
Voor scholen is er een lessen- en DOE-pakket ontwikkeld voor de derde graad van het lager onderwijs en eerste graad van het secundair onderwijs. Er is ook een dagprogramma voor de derde graad van het lager onderwijs uitgewerkt in samenwerking met het Vredeshuis. Dit programma is te boeken bij het Vredeshuis op het nummer 09 233 42 95.
Ook gezinnen met kinderen zijn welkom. Voor kinderen van zes tot acht jaar is er Vertel eens… waarbij de kinderen in de tentoonstelling op zoek gaan naar waardevolste schat van onze getuigen en hun oma of opa het vuur aan de schenen leggen. Voor kinderen van tien tot en met veertien jaar hebben we Stille getuigen ontwikkeld. Zij worden, gewapend met een opdrachtkaart vol kritische vragen, de tentoonstelling ingestuurd.
Op www.gekleurdverleden.be vind je meer informatie over de tentoonstelling en het Off-programma dat in samenwerking met Vooruit en Film-Plateau wordt georganiseerd.
Advertentie
CONTACT
Kunsthal Sint-Pietersabdij en Historische Monumenten
Sint-Pietersplein 9
9000 Gent
T +32 (0)9 243 97 30
F +32 (0)9 243 97 34
E drr.sintpietersabdij@gent.be
www.gent.be/spa