Israëlische verkiezingen, partijen en achtergrond

elections2009Verkiezingen in Israël: Hoe gaat dit praktisch in zijn werk? Hoe wordt een coalitie gevorms? Wie mag stemmen, hoe wordt toezicht gehouden op de resultaten, wat zegt de partijfinanciering en hoe zit het nu met de zetelverdeling?

Lees meer…

Wetgeving, de verkiezingscriteria en hun betekenis

Nationale verkiezingen voor de Knesset, het Israëlische parlement, worden eens in de vier jaar gehouden tenzij de omstandigheden het noodzakelijk maken dat er vervroegde verkiezingen komen. De verkiesverrichtingen en de modaliteiten zijn bij wet vastgelegd: “De Knesset zal verkozen worden tijdens algemene, nationale verkiezingen. Deze verkiezingen zijn, direct, gelijkwaardig, geheim en proportioneel in overeenstemming met de Knessetverkiezingswet”.

Algemeen: op de dag van de verkiezingen zullen alle kiesgerechtigden een stem kunnen uitbrengen voor een politieke partij om hen te vertegenwoordigen in de Knesset. Elke Israëli, vanaf 18 jaar en ouder heeft het recht om te stemmen, ongeacht religie. De kiesgerechtigde Arabische Israëli’s (ongeveer 20 procent van de bevolking) doen daar natuurlijk aan mee. De opkomst ligt gewoonlijk rond de 80%.

Direct: de Knesset wordt direct verkozen door de kiezers en niet met een systeem van kiesafgevaardigden zoals bijvoorbeeld in de Verenigde Staten.

Gelijkwaardig: elke stem heeft dezelfde waarde.

Geheim: de stemming gebeurt door het uitbrengen van de stem in het geheim.

Proportioneel: de 120 leden van de Knesset worden aangewezen in verhouding met het stempercentage dat de partijen behaalden. Er is wel een kiesdrempel van 2% van het totaal aantal stemmen om een zitje in het parlement te kunnen bemachtigen.

De verkiezingen zijn dus gebaseerd op het stemmen voor een partij en niet op individuele personen. De partijen die deelnemen aan de verkiezingen hebben hun eigen programma’s en overtuigingen. In 1996 werd de directe verkiezing voor het aanduiden van een eerste minister ingevoerd maar dat werd al in 2001 afgeschaft. De taak om een regering te vormen, en dus als premier te fungeren, wordt door de president toegewezen aan het parlementslid waarvan men aanneemt dat hij de meeste kans heeft om een levensvatbare coalitie te vormen. Daarbij houdt de president natuurlijk rekening met de verkiezingsuitslagen.

De kandidaten op de kieslijsten

Advertentie

Elke burger vanaf 21 jaar of ouder komt in aanmerking om verkozen te worden als afgevaardigde in de Knesset. Hij of zij mag geen strafregister hebben en ook niet houder zijn van een andere officiële positie. Rechters, staatstoezichthouders, hoge ambtenaren en stafleden van het leger zijn niet verkiesbaar tenzij ze hun ambt opgeven tenminste honderd dagen voor de verkiezingsdatum. Personen die veroordeeld werden voor landverraad zijn niet verkiesbaar tenzij een rechtbank een oordeel velt om de onverkiesbaarheid op te heffen.

Democratisch karakter van de verkiezingen

De verkiezingen in Israël zijn een weergave van de sterke democratische traditie van het land. Ze gaan dan ook steeds vergezeld van levendige debatten over thema’s die leven onder de bevolking. Israëli’s hebben grote belangstelling voor politiek, zowel voor hun eigen binnenlandse politiek als voor het buitenlands beleid dat de partijen nastreven of aankondigen. De burgers nemen actief deel aan het maatschappelijke debat dat aan de verkiezingen voorafgaat. De partijen laten zich registreren in een partijregister en presenteren een lijst van kandidaten die zullen deelnemen aan de verkiezingen. De lijsten bepalen de volgorde van de kandidaten voor de partij. De procedure om deze kandidatenlijst samen te stellen is een zaak van de partijen zelf, meestal gebeurt dit met interne voorverkiezingen of ‘primaries’.  Voor de huidige verkiezingen  werden 34 partijen geregistreerd die zetels willen bemachtigen in de 18de Knesset.

Zetelverdeling

De zitjes in het Israëlische parlement worden toegewezen na de telling van de stemmen en staat in verhouding tot het behaalde stempercentage. Na de verdeling kunnen er een aantal stemmen overblijven die onvoldoende zijn voor een zetel. Die resterende stemmen worden over de partijen verdeeld, ook weer in verhouding tot het behaalde stempercentage. Maar het is ook mogelijk dat partijen daarover afspraken maken voor de verkiezingen. In Israël bestaat er geen tweede stemronde: als een Knessetlid zijn zetel weigert of komt te overlijden tijdens zijn ambtstermijn, dan is het zijn opvolger op de kieslijst die automatisch zijn plaats in de Knesset inneemt.

Partijfinancieringen

Zoals in andere landen heeft ook Israël een partijfinancieringswet. Die regelt ondermeer de partijdonaties. De hoogte van de partijdonatie wordt berekend aan de hand van het aantal zetels dat de partij in kwestie in de vorige Knesset had. Geen enkele groep mag echter direct of indirect geld ontvangen dat een door de wet bepaald bedrag overstijgt. Het bedrag is wel aan de index gekoppeld. Ook is het niet toegestaan dat partijen of kandidaten geld aannemen van iemand die zelf niet verkiesbaar zou zijn in de Knesset.

Advertentie

Toezicht

Er is een centraal verkiezingscomité dat toezicht houdt op de het correcte verloop van de verkiezingen. De voorzitter daarvan is een lid van het Hooggerechtshof en de leden zijn afgevaardigden van de partijen die al in de Knesset zetelen. Daarnaast zijn er de regionale verkiezingscomités die toezien op het tellen van de stemmen. In deze lokale comités zetelen vertegenwoordigers van minstens drie partijen uit de Knesset. Volgens de kieswet kan de Knesset, maar ook het centrale verkiezingscomité, de deelname van een partij of kandidatenlijst weigeren, als men oordeelt dat de objectieven of motivaties van de persoon of partij in kwestie het democratisch karakter van de Staat niet erkent, of als de partij haar leden aanspoort tot racisme.

Opiniepeilingen

Iedereen is natuurlijk benieuwd naar de afloop van verkiezingen, dat is in Israël vanzelfsprekend niet anders. Opiniepeilingen zijn er om aan die nieuwsgierigheid te voldoen. Partijen gebruiken ze zelf om hun campagnestrategie ter elfder ure bij te sturen. De afgelopen weken volgen de peilingen elkaar in een snel tempo op. De laatste peiling –  net voor het verschijnen van Joods Actueel – toont, dat het in elk geval een spannende race wordt tussen de Likoedpartij en de Kadimapartij, die respectievelijk met 25 en 23 parlementszetels in het vooruitzicht, aan elkaar gewaagd zijn. De opiniepeilers voorspellen verder, in deze laatste peiling, 19 zetels voor Yisrael Beitenoe, 16 voor Avoda (de arbeiderspartij) en 10 zetels  voor de religieuze Shaspartij.


samenstelling tekst: Guido Joris, Joods Actueel