Aan tafel bij de chassidische buren

De wandeling door de joodse wijk in Antwerpen begint in de hal van het centraal station onder leiding van oud-docent judaïstiek, Frans van den Brande. Volgens Van den Brande is dat station een belangrijk referentiepunt voor de Antwerpse en zelfs de wereldwijde joodse gemeenschap.

Honderdduizenden joodse vluchtelingen en migranten trokken de voorbije eeuw in vier golven door dit station. Sommigen bleven in de diamantstad hangen, heel wat anderen maakten een geslaagde oversteek naar de Vrije wereld’ van Australië, de Verenigde Staten (VS) en zelfs Shanghai.

„De meeste religieuze joden behoorden tot de derde vluchtelingengolf die in de jaren 1930 aankwam. Van hen raakte evenwel bijna niemand nog in de VS. Schepen werden op dat moment zelfs al teruggestuurd, omdat de vluchtelingen niet meer gewenst waren. De Amerikaanse vakbonden voelden zich bedreigd door die vele goedkope en gewillige werkkrachten uit Europa. Het is een ander verhaal, maar waren de Amerikanen toen gastvrijer geweest, dan waren ongetwijfeld vele joden gered van de Shoah.”

Vanaf het centraal station gaat de wandeling naar de ‘sjtetl’ of ‘het kleine stadje’, zoals de joden hun wijk in het Jiddisch noemen. De deelnemers proeven van een uniek straatbeeld dat je nergens anders meer kunt vinden.

Advertentie

„In Oost-Europa waren veel van die concentratiewijken,” vertelt Van den Brande, „maar vandaag vind je ze nergens meer. Niet in Brussel, niet in Londen en zelfs niet in Amsterdam of Parijs. Alleen in Antwerpen herleefde het jodendom ten volle na de Tweede Wereldoorlog.”

Vandaag telt de stad ongeveer 20.000 joden, van wie een derde chassidisch is. In de joodse buurt kent iedereen elkaar. De sociale samenhang is bijzonder groot. Wie in nood is, wordt onmiddellijk door anderen geholpen.

Op het programma staat ook een bezoek aan de bekende Sefardische synagoge van de Hoveniersstraat, pal in het diamantcentrum. Ook die plaats is een bron van boeiende historische vertellingen, met als trieste hoogtepunt de bomaanslag aan het begin van de jaren tachtig.

♦

Het thema van de Nacht van de Geschiedenis, Aan tafel’, wordt tijdens de wandeling ook heel letterlijk geïnterpreteerd. In de vroege avond mogen de deelnemers hun vermoeide voeten onder de tafels van het joodse restaurant Hoffy’s – uitgebaat door de drie broers Hoffman – schuiven. „Voor deze Nacht van de Geschiedenis vonden we dat het iets meer mocht zijn dan alleen aan tafel gaan,” licht Van den Brande toe. „Daarom kozen we samen voor een sabbatmaaltijd met alles erop en eraan.”

Mosche Hoffman, een van de restaurantuitba-ters, vertelt dat de sabbatmaaltijd voor joodse families erg belangrijk is: „Wanneer de mannen -vanaf dertien jaar – van de synagoge terugkomen, steekt de vrouw de kaarsen aan en zingen we een lied om de nieuwe dag te begroeten. Ik moet misschien even uitleggen dat de nieuwe dag in de joodse traditie eigenlijk al aan de vooravond begint, als er drie sterren aan de hemel zijn verschenen. Na het begroetingslied drinken we wijn. Nadien volgt nog een danklied voor de vrouw die de zorg voor haar familie draagt. Op dat moment willen we onze diepe waardering uitdrukken voor alles wat zij doet.”

Frans Van den Brande

Advertentie

„Tijdens de maaltijd zelf staan de kinderen centraal,” gaat Van den Brande voort. „Het is het moment waarop zij hun vader uitleg vragen over de lezing van de dag, over de regels en gebruiken, de betekenis van de dingen, maar er wordt ook over heel gewone dingen gesproken. Die sabbatmaaltijd kan wel tweeënhalf uur duren en ondertussen wordt er veel gezongen. Zo geven de joden hun enorme liederenschat aan elke nieuwe generatie door.”

Zoals de kinderen hun vragen over het joodse geloof en de gebruiken aan hun vader kunnen stellen tijdens het sabbatmaal, zo zal ook een van de broers Hoffman tijdens de maaltijd uitleg geven aan de bezoekers. „Wij ontvangen hier veel groepen,” vertelt Mosche Hoffman. „Vaak komen die mensen nogal stijf binnen. Ze weten niet goed hoe ze zich moeten opstellen, wat ze mogen en wat niet. Maar de regels die wij volgen, zijn er niet voor hen hé. Mijn broer geeft tijdens de maaltijd altijd met veel humor uitleg. De mensen lachen zich een breuk en zijn helemaal los als ze hier weer buitengaan. Ik vind het erg belangrijk al die

mensen in ons restaurant te ontvangen. Dat zeg ik niet uit commerciële redenen. Ik vind het noodzakelijk dat mensen ons leren kennen. Onbekend maakt onbemind. Als mensen hier komen, zien ze dat wij gewone burgers zijn, maar dan wel burgers met een andere uitstraling. Geïntegreerd, maar niet geassimileerd. 27 maart zal een echte verdiepingsnacht worden.”
Meer info op www.davidsfonds.be

Tekst: Anneleen Wouters