Nieuwe Vlaamse mythe: Boze Joden

Volgend opiniestuk van onze algemeen directeur en hoofdredacteur werd geweigerd door de krant De Morgen wegens ‘niet actueel’. Zo zie je maar, Joden zullen en moeten boos zijn, ook al is dat niet het geval.

We lezen het elke dag opnieuw, “Joden boos over dit”,”Joden boos over dat”. Maar klopt dat beeld wel? En waarom is dit een exclusief Vlaamse zaak? Joden in andere landen staan niet bekend om hun constante boosheid. Of misschien heeft dit te maken met Joods Actueel, een nieuw maandblad dat twee jaar geleden het licht zag. Tot dan hoorde je de Vlaamse Joden nauwelijks, nu is dat duidelijk anders. Maar is het wel juist om Joods Actueel te vereenzelvigen met de ‘algehele’ Joodse Gemeenschap en is dat blad dan fout bezig? Is het niet net de taak van een persmedium om kritische vragen te stellen en opiniestukken te schrijven?

Wij van Joods Actueel laten geen kans onbenut om te stellen dat we geen vertegenwoordiger zijn van de Joodse gemeenschap. Het is niet omdat wij berichten over Joodse aangelegenheden dat wij de Joodse gemeenschap zijn. Het is toch de evidentie zelve dat de Gazet van Antwerpen niet de vertegenwoordiger is van alle Antwerpenaren, evenmin als je kunt stellen dat Le Parisien, The Washington Post en de Frankfurter Algemeiner de spreekbuizen zijn van de respectievelijke gemeenschappen vermeld in hun titel. Waarom zou dat dan anders zijn voor Joods Actueel?

En toch, onlangs gebeurde het voor de zoveelste keer, op donderdag 9 april pakte De Morgen uit met voorpaginanieuws ‘Joden boos op Vlaamse Opera’. In de inleiding kon je lezen: ‘De Joodse gemeenschap in België is wederom in zijn wiek geschoten’. Maar wie het artikel in zijn geheel leest ziet dat het helemaal niet gaat om een reactie van de Joodse gemeenschap maar om een opiniestuk uit… Joods Actueel. De Morgen trok daarbij zelf de conclusie dat Joods Actueel, een onafhankelijk maandblad, de hele Joodse gemeenschap van ons land vertegenwoordigt! Een verdraaiing van de feiten om een mooie krantenkop te creëren, zo lijkt het. Want zeg nu zelf, een voorpaginatitel ‘Opiniestuk in Joods Actueel kritisch over Vlaamse Opera’ komt nogal absurd over.

Het is overigens niet alleen Joods Actueel dat met dit fenomeen geconfronteerd wordt, ook als het Simon Wiesenthal Centrum in de VS, de CCOJB in Brussel of een prominent lid van de Joodse gemeenschap een communiqué of lezersbrief versturen wordt steevast gewag gemaakt van ‘de Joden’ of ‘de gemeenschap’. Maar wie Joodse mensen ook maar een klein beetje kent, weet dat er voor elke twee Joden wel drie meningen bestaan. Heus waar, het staat bij ons iedereen vrij een eigen mening te hebben/ verkondigen. Maar wat thans gebeurt is dat iedereen van de Joodse gemeenschap een mening wordt aangewreven ook al hebben ze daar nooit om gevraagd.
Een kop ‘boze Joden’ verkoopt nu eenmaal beter. Dat heeft een journalist van Het Nieuwsblad onlangs nog schoorvoetend toegegeven aan ons na de hetze rond de misvieringen op de VRT. Want ook daar had Joods Actueel (wederom niet de Joodse gemeenschap) niet anders gedaan dan een kritische vraagstelling gepropageerd.

Dat dit geen exclusief probleem is van de geschreven pers blijkt uit volgende anekdote. Toen enkele maanden geleden de rel rond ‘Plat Préfére’ uitbrak, werd hoofdredacteur Michael Freilich opgebeld door de eindredacteur van Terzake. ‘Of hij niet naar de studio wou komen voor een reactie’? ‘Dat ging niet’, zei Freilich, ‘ik zit in het buitenland’. Maar hij kon wel François De Coster vragen, de man was zelf gedeporteerd naar Buchenwald (zijn vader en broer lieten er het leven) en was voorzitter van de vereniging van Belgische politieke gevangenen. Hij legde uit aan de journalist van Terzake dat het protest over de ‘Plat Préfére’ van Hitler aanvankelijk van die vereniging kwam. ‘Of de man een Jood is’, was de volgende vraag. ‘Neen dat is hij niet’, luidde de repliek. ‘Dan zoeken we wel iemand anders want we willen focussen op de lichtgeraaktheid van de Joden’, luidde het aan de andere kant van de lijn.

Een tweede bedenking die je kunt maken is waarom de pers het steevast heeft over ‘boze Joden’? Ter vergelijking, als we de krantenkoppen van de voorbije weken over Bert Anciaux nalezen leren we dat hij ‘niet mals is voor…, kritiek uit op…, misnoegd is over…, uithaalt naar…, betreurt dat…, ongelukkig is met…’, enz. Stel je eens voor dat telkens het woordje ‘boos’ werd gebruikt? Dan zou hij zich al snel belachelijk maken. Je kunt in een open democratie toch perfect je mening geven zonder daar boos voor te moeten zijn? Geldt dat niet nog meer voor een persmedium wiens taak het net is om beargumenteerde kritische vraagstellingen en opinies te poneren?

Schrijver Tom Naegels trok in De Standaard wel de juiste conclusies uit dit operaverhaal: “Lees dat stuk van Guido Joris (de man die het kritisch operastuk schreef in Joods Actueel, nvdr.): die man is helemaal niet boos, laat staan beledigd. Hij heeft enkel gedaan wat ik nu al zeven jaar elke week voor deze krant doe: een mening opschrijven. Van mij heeft nog nooit iemand gezegd dat ik lichtgeraakt ben, of dat ‘de Vlamingen’ boos zijn. Ik vind ook dat Joods Actueel zich soms belachelijk maakt. Maar het gaat om één blad, niet om ‘joden’, en dat blad is niet ‘boos’ maar doet aan kritiek, zoals volwassen mensen in alle bladen dat doen.”

Het effect van de huidige berichtgeving resulteert in het stigmatiseren en ridiculiseren van een hele bevolkingsgroep. Je moet er de resem anti-Joodse en vaak zelfs racistische lezersreacties maar eens op nalezen op het Internet bij het verschijnen van de zoveelste misleidende kop. Want ja, dat wekt zeer zeker wrevel op, “daar zijn ze weer die boze Joden”. En waar leidt dit allemaal toe? Tot het beknotten van de vrije meningsuiting. Joods Actueel zal zich enkel nog ‘mogen’ beperken tot het brengen van droge nieuwsfeiten: opiniepagina’s, kritische vragen en de traditionele Joodse debatcultuur moeten allemaal wijken.

Om Naegels nogmaals te citeren: “Beargumenteerde kritiek wordt voorgesteld als een emotionele reactie. ‘U bent boos, beledigd, kortom op uw teen getrapt’, schrijft Het Laatste Nieuws-columniste Hilde Sabbe… Je kunt de kritiek van Joods Actueel geslaagd of dom vinden, maar het is goed dat ze er is. Joods Actueel vervult een rol die niemand anders op zich neemt. Er zouden nog meer van die bladen mogen zijn. Misschien dat onze kunstenaars en mediamensen, er zo van overtuigd dat wat zij doen zelfs niet in vraag mag worden gesteld, eens leren wat dat is, vrijheid van meningsuiting.”

Ter afsluiting nog dit. Joods Actueel bereikt ook een heleboel niet-Joodse lezers. Mensen die meer willen afweten van het Jodendom, een ander geluid willen horen over het Midden-Oostenconflict of gewoon omdat de Joodse gemeenschap hen nauw aan het hart ligt. Ook onze redactie telt heel wat niet-Joodse medewerkers. En ja hoor, Guido Joris, de man die het kritisch artikel neerpende over de Vlaamse Opera is zelf… niet-Joods! Hopelijk is hiermee de, trouwens exclusief Vlaamse, mythe van ‘boze Joden’ voor eens en altijd doorprikt.
Het lijkt ons hoogtijd dat hoofd- en eindredacteurs hun maatschappelijke verantwoordelijkheid inzien en aan meer denken dan een krantenkop die verkoopt ongeacht of die kop wel juist is.

Thérèse Davids, Algemeen Directeur
Michael Freilich, Hoofdredacteur
Joods Actueel