Els Matthysen (43) trekt met camera door Joodse gemeenschap: “Joden zijn erg fotogeniek”
Els Matthysen is als fotografe gefascineerd door de Joodse gemeenschap. Ze keek zelfs binnen bij een orthodox gezin. “De geslotenheid van de Joodse gemeenschap wordt wel eens als arrogant beschouwd”, aldus Matthysen. “Dat wou ik niet geloven en daarom ging ik op pad”.
Door Jochen Vandenbergh
“In mijn foto’s staat de mens altijd centraal”, vertelt fotografe Els Matthysen over haar werk. “Ik zal zelden een foto trekken zonder dat er een persoon op staat. Het contact boeit mij omdat het de foto verheft tot een proces. Daarom dat ik ook altijd zoek naar een reactie van diegene die ik fotografeer. Ik wil dat mensen in de lens kijken. Het breekt de afstand tussen mij als fotograaf en de gefotografeerde. De chassidische gemeenschap in beeld brengen, was daarom een heuse uitdaging voor mij. Zij mijden zoveel mogelijk oogcontact. Zeker met vrouwen. Dat wou ik doorbreken”.
Matthysen studeerde fotografie in Antwerpen. Al als studente was ze gefascineerd door de Joodse gemeenschap. “Geef toe. De chassidische Joden zijn erg fotogeniek”, aldus Mathyssen. “Met hun klederdracht springen ze in het oog en bovendien zijn ze een integraal deel van Antwerpen. Als studente trok ik ooit een foto van een Joods kind. Sinds dat beeld is de Joodse gemeenschap mij blijven boeien. In 2003 ben ik zelfs naar New York getrokken om de Joodse gemeenschap te fotograferen. Ik wist namelijk dat B&H, een fotowinkel in Manhattan, volledig wordt gerund door orthodoxe Joden. Ik heb daar verschillende alledaagse dingen mogen fotograferen, zoals de werknemers die na sluitingstijd de bus naar huis nemen.
Advertentie
En vorig jaar bekroop mij hetzelfde gevoel opnieuw. Geïnspireerd door dat Joods jongetje dat ik vijftien jaar geleden fotografeerde, trok ik door de Joodse buurt. Opnieuw zocht ik naar alledaagse dingen, naar gelijkenissen tussen Joden en niet-Joden. Ik zocht de chassidische Jood die met volle tassen van de markt thuiskomt. Of een Jood op een fiets terwijl hij met z’n gsm belt. Maar het draaide dus heel anders uit”.
Matthysen vreesde aanvankelijk dat de geslotenheid van de chassidische gemeenschap het grote struikelblok zou vormen. Ze koos daarom het Joods carnaval als try-out voor haar project. Dat bleek een goede zet. Matthysen kon ongehinderd haar gang gaan. “Iedereen was verkleed”, aldus de enthousiaste fotografe. “Er was dus één en ander te zien, dus was het maar normaal ook dat er iemand met een fototoestel rondliep. Voor mij was de eerste drempel overwonnen.
Tijdens latere tochten ervoer ik echter een zekere afstand. Vaak wordt die geslotenheid bestempeld als arrogantie. Omdat Joden zich beter voelen dan de rest, wordt wel eens gezegd. Maar dat wou ik zomaar niet aannemen. Met mijn foto’s wou ik eigenlijk het tegenovergestelde aantonen.
Namelijk de spontaniteit, de hartelijkheid en de gastvrijheid van deze gemeenschap. Alleen vond ik niet meteen een aanknopingspunt. Tot ik plots twee joodse meisjes zag passeren die net van school kwamen. Hun papa stond hen vanuit het raam op twee hoog op te wachten. Ik vroeg de meisjes of zij geen foto’s wilden. Groot was mijn verbazing dat ik mee naar binnen mocht’.
En zo stapte Matthysen de lift in met de twee dochtertjes. “Ik kwam in een andere wereld terecht en ook weer niet”, aldus de fotografe. “De vader speelde met z’n kinderen zoals je dat ook in een Vlaams gezin verwacht. Er was helemaal geen sprake van een strak religieus rollenpatroon. Alles ging er heel gemoedelijk aan toe en ik werd warm en hartelijk ontvangen. Ik mocht zelfs blijven eten, al moest ik wel apart zitten. Het was allemaal heel relaxed. Ze stelden zich helemaal open voor mij, hun gast. Uiteraard respecteerde ik wel de regels van het huis. Zo vroeg de moeder van het gezin me of ik als ik de foto’s zou komen brengen – het was intussen hoogzomer – mijn armen en mijn benen wou bedekken, wat ik uiteraard deed.
Die avond zag ik ook de kinderen in hun slaapkleed met aangepast keppeltje verschijnen. Een uniek en fotogeniek moment, maar ik besloot het niet te fotograferen. Dit was iets intiem van het gezin zelf. Of dit gezin representatief is voor de Joodse gemeenschap, weet ik uiteraard niet. Maar ik heb wel ervaren dat achter die geslotenheid in het openbaar een heel warme en gastvrije ingesteldheid zit. En dat tonen de foto’s ook. Daarom dat ik er best trots op ben”.
Advertentie
Dit artikel verscheen vorig jaar in Joods Actueel magazine – wenst u elke maand ook boeiende verhalen te lezen over de Joodse gemeenschap? Neem dan nu een abonnement!