Analyse over de juridische perikelen rond premier Netanyahu

Sinds het hoofd van de Israëlische politie bekend heeft gemaakt dat hij de procureur-generaal heeft geadviseerd een strafvervolging tegen premier Netanyahu in te stellen rollen de opiniepeilingen in Israël over elkaar heen. Journalist en Midden-Oostenkenner Hans Knoop maakt voor ons de balans op.

Een kleine meerderheid van het Israëlische volk gelooft dat premier Benjamin Netanyahu, Bibi, corrupt is, maar verbindt daar niet de conclusie aan dat hij als premier zou moeten aftreden. Ook blijkt uit de peilingen dat zonder Bibi als politiek leider, Likud bij verkiezingen opnieuw de grootste partij zou worden.

Uiteraard schreeuwt thans de oppositie zich de kelen schor met de eis dat Bibi dient af te treden omdat hij met het risico van een strafvervolging dat boven zijn hoofd hangt zich niet meer voor de volle honderd procent kan richten op zijn werk als premier.

Daarbij wordt fijntjes het statement van Netanyahu zelf herhaald ten tijde van zijn voorganger Olmert: “Een premier die onderwerp van een justitieel onderzoek is, kan niet meer functioneren”, aldus riep Bibi toentertijd over zijn partijgenoot Olmert.

Advertentie

Maar wat hebben al die peilingen en losse flodders van politici voor reële betekenis in de onderhavige casus?

Het antwoord zou moeten luiden: Geen enkele!

Procureur-generaal

Israël is niet alleen een democratie waar de meerderheid van de bevolking bepaalt wat er in het land gebeurt, maar het is ook een rechtsstaat. Dat betekent in dit geval dat slechts één persoon bepaalt of het advies van de politie wordt overgenomen en de premier formeel in staat van beschuldiging wordt gesteld – en dat is procureur-generaal Avichai Mandelblitt. Israël kent gelukkig de scheiding der machten en dat impliceert dat noch de politiek, noch de gewone man op de straat in dit soort van zaken de loop der gebeurtenissen bepaalt.

Over het al dan niet vervolgen beslissen noch het volk, noch hun democratisch gekozen vertegenwoordigers.

En over de vraag of Bibi schuldig is, oordeelt ultiem alleen de rechter in geval het tot een vervolging mocht komen. Bibi heeft laten weten (anders dan zijn voorganger Olmert) er niet over te peinzen af te treden uitsluitend op basis van een aanbeveling van de politie. Niemand kan hem daar vooralsnog toe dwingen.

Regering valt

Advertentie

Maar de situatie verandert als hij vervolgt gaat worden. Een premier tegen wie een strafvervolging loopt kan niet aan blijven. In geval Bibi dan aftreedt valt daarmee zijn gehele regering. Anders dan bij een individuele minister die voortijdig het veld ruimt kan de premier niet worden vervangen. Dat impliceert dus dat de procureur-generaal indirect thans over het voortbestaan van de regering Netanyahu beslist.

Op de sociale media kan men lezen dat het eventuele aftreden van de regering, terwijl Israël zich opmaakt voor een nieuwe oorlog, als ongewenst en zelfs dramatisch wordt ervaren. Toch dienen op basis van de scheiding der machten door de procureur-generaal alleen juridische afwegingen te worden gemaakt. Daarbij komt nog dat als de regering mocht vallen die demissionair gewoon verder zal blijven regeren tot het volk middels verkiezingen een nieuwe Knesset heeft gekozen en een nieuwe regering kan worden samengesteld. Uiteraard blijft ook een demissionaire regering bevoegd in het landsbelang verregaande beslissingen (inclusief het voeren van oorlog) te nemen.

De hundred million dollar question blijft wat uiteindelijk de procureur-generaal zal beslissen. Uit onderzoek blijkt dat in zestig procent van de casussen hij een aanbeveling van de politie om te vervolgen seponeert.

Onmogelijke keuze

De procureur-generaal is benoemd door Bibi zelf en heeft enkele jaren de positie van secretaris van de regering bekleed. Hij is een politieke geestverwant van deze rechtse regering. Durft hij het aan zijn vroegere chef te vervolgen en daarmee de regering ten val te brengen? Als hij tot vervolging beslist zal rechts hem als een verrader verketteren en als hij tot seponeren beslist zal alles en iedereen ter linkerzijde van Bibi niet ophouden hem van vriendjespolitiek en klassenjustitie te beschuldigen.

Vrouwe Justitia is geblinddoekt. Zij dient elke burger gelijk te behandelen. Maar uit alleen al het feit dat wij de politieke voorkeur van de procureur-generaal kennen kan je bij de scheiding der machten in het Israël van Bibi vraagtekens zetten.

Tenslotte: Is Netanyahu inderdaad corrupt? Wij kennen het bewijsmateriaal niet en moeten uit de media de stand der zaken vernemen. De kranten in Israël zijn er zeker van dat Bibi in een aantal gevallen in ruil voor geschenken wederdiensten heeft verricht. Hoe hard die bewijslast is weten wij niet. Wel is inmiddels duidelijk dat de politie uit de directe omgeving van Bibi getuigen à charge heeft weten te rekruteren. Zelfs oppositieleider Yair Lapid heeft zich inmiddels als getuige à charge aangediend. Hij zou als minister van financiën door Bibi onder druk zijn gezet om fiscale gunsten te verstrekken aan een bevriende miljardair.

Rechter

En wat te denken van de verklaring van een rechter die namens Bibi werd benaderd om bevorderd te worden tot hoogste aanklager op voorwaarde dat hij dan de zaak tegen zijn echtgenote Sarah zou seponeren! Het is moeilijk voorstelbaar dat al die getuigen à charge keihard zouden liegen en derhalve meineed zouden plegen.

Desalniettemin geldt in een rechtsstaat de presumptie van onschuld. Elke burger wordt voor onschuldig gehouden tot de rechter zijn schuld heeft vastgesteld.

Die onschuldpresumptie geldt ook voor premier Benjamin Netanyahu, ook al heeft hij de schijn nadrukkelijk tegen.