Waarom geen nobelprijs voor Irena Sendler?

Al Gore won de Nobelprijs in december 2007. De andere genomineerde kanshebber Irena Sendler kon het schudden. Deze Poolse oorlogsactiviste redde 2,500 kinderen uit de klauwen van de nazi’s en stierf onlangs in alle stilte. Een schande voor de mensheid. Opiniestuk van Vincent De Roeck, gepubliceerd in Joods Actueel van juni 2008.

Vorige week was ik geschokt door het overlijdensbericht van de Poolse katholieke verzetsactiviste Irena Sendler. Ook al had ik van haar tot voor dan nooit gehoord, toch was zij een vrouw met een ongeziene staat van dienst voor de mensheid én de menselijkheid. Haar moedig levensverhaal staat in schril contrast met het latente gebrek aan aandacht dat zij doorheen haar leven gekregen heeft van de pers, de politiek of de gewone man in de straat. Enkel in Israël en Polen werd zij naar waarde geschat en beloond voor haar werk.

Zij zocht nooit de schijnwerpers op, liet zich voor niemands kar spannen en bleef tot aan haar einde een lichtend voorbeeld voor velen, een onbekend voorbeeld dat wel, maar zeker een voorbeeld. Een eerste en laatste internationaal eerbetoon viel haar pas vorig jaar te beurt toen zij genomineerd werd voor de Nobelprijs van de Vrede, maar tot scha en schande van het Nobelprijscomité gepasseerd werd door de gebuisde politicus en zelfverklaarde klimaatprofeet Al Gore.

Het huiveringwekkende palmares van een vrouw als Irena Sendler moest het afleggen tegen de paniekcultiverende verfilming van een gehyped buikgevoel. Als degradatie van de Nobelprijs en als miskenning van échte uitzonderlijke mensverheffende verwezenlijkingen kon dat tellen. Een pijnlijke vaststelling dus, een échte onaangename waarheid.

Irena Sendler was een Poolse verpleegster die er eigenhandig in geslaagd is om tijdens de Tweede Wereldoorlog meer dan 2,500 Joodse kinderen uit de klauwen van de nazi’s te redden door hen tijdig uit het getto van Warschau te smokkelen en bij vrienden en kennissen elders in Polen onder te brengen. De rest van haar leven wijdde zij aan het alles in het werk stellen om die kinderen met hun families te herenigen, met wisselend succes, daar het merendeel van hun familieleden door de nazi’s omgebracht was in de kampen.

Advertentie

In 1943 werd Sendler door de nazi’s betrapt en naar Treblinka gedeporteerd om er maandenlang gefolterd te worden. Zij weigerde – zelfs onder foltering – de namen van de geredde kinderen te geven en werd uiteindelijk door de nazi’s ter dood veroordeeld. Gelukkig voor haar én de kinderen werd ook zij op haar beurt door verzetslieden gered, maar in plaats van nadien de schaduw op te zoeken en onder te duiken, zette zij haar werk gewoon verder. Ook na Treblinka zal zij nog honderden Joodse kinderen redden uit het getto.

Sendler schreef de namen van de kinderen die ze bevrijdde op kleine briefjes die ze begroef. Zo hoopte ze dat de kinderen en hun ouders elkaar na de oorlog weer zouden vinden, maar de meeste kinderen zagen hun ouders nooit meer. Het Holocaust-instituut Yad Vashem onderscheidde Sendler in 1965 met de eretitel ’Righteous of the nation’. Het Poolse communistische bewind verbood haar aanvankelijk naar Tel Aviv te reizen om de eretitel in ontvangst te nemen. Dat kon zij uiteindelijk pas in 1983.

In het laatste kranteninterview voor haar dood liet Irena Sendler de wereld nog eens in het diepste van haar ziel en hart kijken.

Every child saved with my help is the justification of my existence on this Earth, and not a title to glory. (…) We who were rescuing children are not some kind of heroes. Being called a hero irritates me greatly. In fact the opposite is true – I continue to have qualms of conscience that I did so little. I could have done more. This regret will follow me to my death.

Net zoals Oscar Schindler bij de bevrijding in tranen uitbarstte omdat hij zich plots realiseerde dat hij nog meer kampgevangenen had kunnen redden, bleef het aan Irenda Sendler knagen dat ze misschien nog meer Joodse kinderen van een gewisse dood had kunnen redden. Dit soort van wroeging, hoewel in onze rationele ogen totaal onterecht, siert deze personen oneindig veel meer dan wij kunnen verwoorden. Dit typeert hen nog meer als mensen die in onmenselijke omstandigheden bovenal mens gebleven zijn, en aan zulke moed en sereniteit kunnen anderen zeker en vast nog een punt zuigen, Al Gore op kop.

Op 15 maart vorig jaar riep de Poolse Senaat haar unaniem uit tot ’heldin’. Ze kon die gelegenheid niet bijwonen omdat haar gezondheid dat niet meer toeliet. Op 12 mei 2008 overleed Sendler in een ziekenhuis aan de gevolgen van een longontsteking, zo heeft haar dochter gemeld. Ze is 98 jaar geworden.

Het laatste wat wij vandaag nog kunnen doen om Irena Sendler en haar levenswandel te eren, is een film over haar leven maken, haar postuum een Nobelprijs geven en haar voorbeeldige nalatenschap nooit vergeten.