minister Frank Vandenbroucke: herinneringseducatie is permanente opdracht

fvdbDe toespraak van onderwijsminister Frank Vandenbroucke ter gelegenheid van de herdenking aan het Monument van gedeporteerde medeburgers op donderdagavond 7 mei in Antwerpen  gaf op een verhelderende manier de visie weer, die door hem en zijn departementsmedewerkers werden ontwikkeld, omtrent het onderwijsluik “herinneringseducatie”. De minister maakte van dit plechtige herinneringsmoment bij uitstek van de gelegenheid gebruik om de toehoorders een stand van zaken over “herinneringseducatie” in het Vlaamse onderwijsmee te geven.

Hoofdredacteur Michael Freilich legde destijds een rapport voor aan minister F.Vandenbroucke waaruit het ontstellende gebrek aan historische feitenkennis bij Vlaamse scholieren over Wereldoorlog II en over de destraseuse gevolgen voor onze Joodse medeburgers, hun deportatie en uitroeiïng in de nazikampen, bleek . De minister  liet tijdens dat  onderhoud al weten dat de nieuwe eindtermen onder de noemer “herinneringseducatie” het historisch besef bij de Vlaamse scholieren zou moeten aanscherpen.

Het onderwijsmaandblad Klasse maakt in de editie van deze maand  in twee artikels melding van de website www.herinneringseducatie.be Deze website is een initiatief van het departement onderwijs en wil leraren ondersteunen door het aanbieden van informatie. Een gesprek met de webmaster van deze website leert ons dat eind juni de website, die nu enkel uit een frontpagina bestaat en enkele berichten, operationeel zou zijn. Dat is goed nieuws want leraren kunnen dan bij de voorbereidingen van het schooljaar 2009-2010 zinvol gebruik maken van deze nieuwe website.

Hieronder de toespraak van Vlaams minister van onderwijs F. Vandenbroucke

“De geschiedenis leert ons dat wij niet leren van de geschiedenis”, is een bekende frase. En jammer genoeg lijkt deze uitspraak heel vaak een grote kern van waarheid te bevatten.

Advertentie

Waarom moeten herinneringseducatie, mensenrechten – en vredeseducatie dan een essentieel onderdeel blijven uitmaken van ons onderwijs? Waarom blijf ik ervan overtuigd dat wij allemaal, jong en oud, door van het verleden te leren een steen kunnen verleggen in de stroom van de geschiedenis?

Keren we even terug in de tijd. In 1940 leefden er in België zo’n 70.000 joden. Bijna 25.000 van hen werden tijdens WOII via Mechelen naar Auschwitz gedeporteerd. Dit monument, het beeld van ouders die geïsoleerd raken van hun kind dat zit opgesloten achter prikkeldraad, symboliseert op treffende wijze deze dramatische gebeurtenissen. Maar, op deze dag van de bevrijding is het ook gepast om terug te denken aan de mannen en vrouwen uit alle lagen van de bevolking, joods en niet-joods, die reageerden op de wreedheid van de vervolgingen en deportaties. Een deel van de Belgische bevolking werd gealarmeerd door de gele ster die plots in het straatbeeld verscheen. Sluikkranten riepen de bevolking op tot verzet en solidariteit. Belgen boden hun joodse landgenoten een schuilplaats aan op hun zolder, in hun kelder,… Geleidelijk groeiden er netwerken en organisaties die systematisch probeerden zoveel mogelijk joden uit de handen van de nazi’s te redden. En iedereen kent wel het verhaal van de drie jonge mannen die, enkel gewapend met een stormlamp, het XXste treinkonvooi aanvielen dat in april 1943 met ‘onbekende bestemming’ de Dossinkazerne verliet.

(herinneringseducatie – eindtermen)

Het zijn maar een paar voorbeelden, maar ik denk dat deze gebeurtenissen aantonen dat het kritisch nadenken over wat gebeurt in onze eigen omgeving en in de ruimere wereld een basiscompetentie is waarover iedere burger zou moeten beschikken. Democratie en vrijheid zijn immers geen vaste verworvenheden, maar vragen voortdurende inzet van iedereen. Het gevaar voor onverdraagzaamheid, extremisme, totalitarisme steekt nog geregeld de kop op. Lessen uit het verleden kunnen wat dat betreft een nuttig en leerrijk aanknopingspunt vormen.

In de doelstellingen die we voor ons onderwijs formuleren, zijn heel wat aanknopingspunten voor herinneringseducatie opgenomen. Niet alleen in de lessen geschiedenis, maar ook in de ontwikkelingsdoelen en eindtermen van andere vakken (wereldoriëntatie, vakoverschrijdende eindtermen,…). Feiten uit het verleden kunnen ons een spiegel voorhouden voor de toekomst. Daarom ligt bij geschiedenis de nadruk niet enkel op het reproduceren van overgedragen kennis, maar ook op inzichtverwerving en op het toepassen van kennis en inzichten of het aanleren van een “historische attitude”. Geschiedenis zoekt ook naar verklaringen voor machtsstructuren en andere maatschappelijke spanningsvelden.  Historische vorming leidt tot bewustwording van de gevaren die erachter kunnen schuilen. Dit is noodzakelijk, omdat geschiedenis vaak misbruikt wordt en jongeren moeten leren afstand nemen van valse voorstellingen en vooroordelen, zodat ze een geargumenteerd standpunt kunnen innemen.

Het mag duidelijk zijn: herinneringseducatie is een permanente maatschappelijke opdracht voor ons allen, niet in het minst voor onze leerkrachten. In de geactualiseerde vakoverschrijdende eindtermen die onlangs door het Vlaams Parlement werden goedgekeurd, maak ik de aanknopingspunten om aan herinneringseducatie te werken nog explicieter.  Bovendien zijn een aantal duidelijke doelstellingen opgenomen met betrekking tot de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden als pijlers van de democratische organisatie van een samenleving.

(Ondersteuning herinneringseducatie)

Advertentie

Het is uiteraard aan de scholen om deze doelstellingen te realiseren met hun leerlingen. Zij kunnen zich hierbij laten ondersteunen door één van de vele organisaties met een educatief ondersteuningsaanbod rond de thema’s vredeseducatie, herinneringseducatie, opvoeden tot burgerzin, democratisch denken etc.

Het zeer diverse en uitgebreide aanbod geeft scholen de mogelijkheid die ondersteuning te kiezen die het meest of het best aan hun concrete context en behoeften beantwoordt. Het laat leerkrachten toe hun leerlingen met diverse opinies en uitgangspunten te laten kennismaken. En het biedt scholen de mogelijkheid aan herinneringseducatie te werken in de eigen stad of streek, vertrekkend vanuit de directe leef- en ervaringswereld van de leerlingen.

Het uitgebreide ondersteuningsveld op het vlak van vredeseducatie en herinneringseducatie biedt dus duidelijk praktische én didactische voordelen. Maar het brengt ook problemen met zich mee. Voor leerkrachten is het immers heel moeilijk om door de bomen het bos te blijven zien. Het was duidelijk dat er dringend werk moest worden gemaakt van het transparanter maken van het Belgische veld van herinneringseducatie voor de Vlaamse scholen.

Mijn collega’s in de Vlaamse Regering en ikzelf hebben beslist in dit verband een centrale rol toe te kennen aan de vzw Kazerne Dossin. Ik heb dit schooljaar 35 000,00 € ter beschikking gesteld van de vzw Kazerne Dossin om de coördinatie op het vlak van herinneringseducatie te verzorgen voor het Vlaamse onderwijs. De vzw neemt deze taak op zich in samenwerking met andere actoren actief op het vlak van herinneringseducatie, zoals o.a. het Fort van Breendonk, de Auschwitz Stichting en In Flanders Fields en met de pedagogische begeleidingsdiensten van de verschillende onderwijsnetten en het Departement Onderwijs en Vorming. Samen vormen zij het Bijzonder Pedagogisch Comité voor Herinneringseducatie.

De leden van het Bijzonder Pedagogisch Comité hebben op korte tijd al heel wat werk verzet. Maart jl. hebben zij zichzelf en hun werking via een druk bijgewoonde en succesrijke studiedag aan het onderwijsveld gepresenteerd. Een belangrijk concreet resultaat was de website www.herinneringseducatie.be. Dit is een virtueel platform dat nog volop in ontwikkeling is, en waar u tegen het begin van volgend schooljaar een volledig overzicht van alle studiedagen, workshops, activiteiten, pedagogische pakketten en initiatieven rond herinneringseducatie zal kunnen vinden. Bovendien is het de bedoeling dat leerkrachten ook zelf eigen initiatieven en suggesties zullen kunnen aanbieden aan collega’s.

Dames en heren,

In de Talmoed staat: “Hij die één leven redt, redt de hele mensheid.” Een inspirerende beeldspraak, die zeker van toepassing is op de moedige mensen vermeld bij het begin van mijn toespraak. Daarom is het absoluut noodzakelijk dat het onderwijs onze leerlingen er blijvend toe aanzet na te denken over wat het verleden ons kan leren, over de maatregelen die de democratie moet nemen om de fundamentele vrijheden van alle mensen te beschermen. Ik kan het niet beter samenvatten dan hoe het hier op dit monument geschreven staat: “Al wat wij ervaren hebben, is wat wij vernomen hebben van onze voorvaderen. Laten wij het niet weerhouden voor het nageslacht.”