Belgische onderwijsspecialisten in Yad Vashem

Met een uitgebreid verslag van mevrouw Ria Van Looveren, pedagogisch begeleider geschiedenis VVKSO(voorzitter leerplancommissie) en DPB Antwerpen, komt u alles te weten over de geslaagde Belgische deelname aan de Shoahconferentie die begin vorige maand doorging in het Yad Vashem te Jeruzalem.  Die deelnemers kwamen uit Brussel, Vlaanderen, Wallonië en het Duitstalig landsgedeelte.

Israël België 1/1

Seminarie ‘de shoah pedagogisch’, 30 oktober-7 november 2010, Yad Vashem, Jeruzalem Internationale school voor Holocauststudies(ISHS) en Het Joods Museum van Deportatie en Verzet te Mechelen, Kazerne Dossin.

Voorbereiding

Na een oefensessie op een zondag in de gebouwen van de Dossinkazerne en van het Museum te Mechelen trokken we tijdens de herfstvakantie met 20 Belgen, elk met een eigen expertise en functie in erfgoed, herinneringseducatie, mensenrechten of geschiedenis, afgevaardigd door de respectievelijke werkgever (federale of van de Gemeenschappen), voor een achtdaagse naar Israël. Op uitnodiging.

Advertentie

In Jeruzalem

In Yad Vashem (Jeruzalem) kregen we 4 à 5 lezingen of rondleidingen over de shoah per dag. Vanaf de derde dag bezochten we het nieuwe holocaustmuseum, deel van dit complex .

In dit seminarie was de confrontatie met betrokkenen een rode draad. Het concept was sterk en doordacht geordend. Organisatorisch verliep alles gesmeerd. De deelnemers hebben de steeds beschikbare tolken weliswaar niet altijd ingeroepen. Gedocumenteerde gidsen waren bereid om op elke vraag i.v.m. het thema in te gaan. De twee groepsleiders van Yad Vashem zelf, één voor de Nederlands- en Duitstaligen en één voor de Franstaligen, waren zorgzaam en accuraat. Sessies in het Engels gingen door voor de hele groep, samen met tolken. Het aanbod in het Frans of Nederlands liep veelal simultaan voor de twee groepen en op vergelijkbare onderwerpen. Elke sessie van het eigenlijke seminarie in Yad Vashem zelf was ofwel inhoudelijk rijk, ofwel creatief aangebracht, meer dan eens doorspekt met een frisse en inspirerende werkvorm of met een dito invalshoek. Nu en dan was er een verdiepende sessie. Er waren ook sessies die al deze troeven verenigden. Telkens was de spreker opvallend gedreven.

Open karakters

De openheid waarmee de gastsprekers en de twee vaste groepsleiders op elke vraag reageerden, ook de westers-kritische , werd door de hele groep erg geapprecieerd. Zelfs al kwam die kritische vraag nog op het einde van een avondbetoog in het hotel zelf over de evolutie in het moderne antisemitisme (Simon Epstein), dan nog was een vraag naar het beleid ten aanzien van de Palestijnen, over de islam of over de nieuwe muur in Jeruzalem of over verschillen tussen joden onderling, waarbij de vergelijking met België nooit ver af was, gecounterd met argumenten. Nooit werd een vraag onder de mat geveegd. Elke spreker zat op deze lijn van openheid voor een geargumenteerde redenering. Thema’s met emotioneel zware inslag kwamen gedoseerd.

Elke deelnemer wist op de laatste dag te melden dat hij/zij iets had bijgeleerd en in gedachten hield voor het leven. Dat werd formeel gemeld in de evaluatie maar bleef ook de toon bij de informele afsluiting bij de laatste dag waarbij we na een culturele (Massada, Qumram) en toeristische(Dode Zee) uitstap met een nachtvlucht het traject hebben afgerond (Tel Aviv –Brussel).

De bagage bij de terugkeer was letterlijk vergroot. Bij het openleggen van de valiezen zagen we meteen elkaars boeken. Als laatste in de rij bij het inchecken kon ik overschouwen wat mijn collega’s deelnemers uit musea, uit onderwijs en pedagogische begeleidingsdiensten en centra voor leerlingbegeleiding van alle netten aan catalogi en andere werken hadden aangekocht. De enige plaats waar het wachten lang duurde(drie uur) was de luchthaven bij de terugkeer.

Advertentie

Wat is er aan concrete bagage in het hoofd en in de emoties blijven hangen?

Enkele impressies

Doordat de opbouw van het seminarie zowel chronologisch als thematisch gestructureerd was, konden we gemakkelijk kennis en inzichten opnemen. De opdeling in de periode voor, tijdens en na de shoah was de eerste kapstok. In de aangereikte thema’s was er zowel een logische structuur als ook variatie. Poëzie, muziek en theater in de shoah wisselden af met opsomming en analyses van feiten en bijhorende didactieken om ermee aan de slag te gaan in een project, museum, les (bv. getto Warschau), met nieuwe inzichten (bv. het belang van de operatie Barbarossa voor de shoah, Daniel Ouziel), met filosofische tractaten en/of belevingsverhalen. De meeste sessies waren van pedagogisch didactische aard. Er waren ook kaderende exposés zoals de schets van langetermijnevoluties (bv. Al judaïsm on one foot, Ophir Yarden; de twee sessies over het moderne antisemitisme , Simon Epstein).

Er zijn enkele in Yad Vashem gepubliceerde werken uitgedeeld of te koop aangeboden. De door de sprekers en door de twee groepsleiders gesignaleerde titels zijn genoteerd. Na het loodsen langs herinneringsmomumenten (bv. vallei van de gemeenschappen, memoriaal van de kinderen) in het imposante domein van Yad Vashem, verduidelijkten de twee groepsleiders bij het bezoek aan het holocaustmuseum de strategie en het concept. We herkenden meteen hoe ze ook in een aantal sessies tot uiting kwamen. Aandacht voor slachtoffers vult men hier aan met aandacht voor getuigen en daders. Van de slachtoffers zijn er -waar mogelijk- authentieke artefacten. Het archief, het onderzoekscentrum en ook de andere takken van de stichting zijn wel gesignaleerd maar door de vele sessies door ons niet bezocht.
We hoorden het verhaal van Natan Ramet die, als kind gedeporteerd vanuit de Dossinkazerne, zijn verhaal nog zelf kan vertellen. Net als Dossin en het nieuwe holocaustmuseum in Mechelen, heeft ook Yad Vashem nu zijn gefilmde getuigenis voor de komende generaties.

Even naar  adem happen

De toeristische, culturele en religieuze prik tussendoor was een verademing tussen de thema’s die naar de keel grijpen. Terwijl we de eerste avond een drie uur durende rondleiding kregen in de oude stad Jeruzalem, was de keuze tussen Bethlehem of een bezoek aan een synagoge bij de start van de sabbat, een volgende ervaring. Shlomo Balsam was onze gastheer in de groep die koos voor synagoge. Het onthaal in de Belgische ambassade en de gesprekken met de ambassadrice en met Belgen in Israël de avond tevoren waren om een andere reden verrijkend.

Gelijk spel?

Belgen onderling. Tussen netten en koepels en federale en deelstaatafgevaardigden of ‘gemengde(Breendonk)’ maar ook tussen de taalgroepen was er een vlot contact. Hoewel soms gesegregeerd per sessie en met meer sprekers in het Frans en in het Engels dan in het Nederlands en geen enkele in het Duits, kwam de vraag op het einde om er bij eventuele herhalingen van dit initiatief, voor een gelijkaardig gezelschap, één groep van te maken: 1/1.

Israël/ België

De sessies die in dialoog verliepen en ook de vlotte informele contacten met een aantal sprekers gaven ons als deelnemers de kans om de eigen visies en kennis en inzichten aanvullend bij het aanbod en bij de oefeningen te ventileren en te confronteren. Dat de groepsleiders van Yad Vashem en van Dossin ons als een sterke groep bestempelden deed ons samen besluiten dat we een gelijk spel hadden gespeeld. Thuis weegt intussen de balans door dat we met zijn allen meer hebben meegebracht dan achtergelaten. De rijkdom van de cultuur in Jeruzalem, gastvrijheid inbegrepen, zindert na. Dat een vleug humor de sfeer in de groep en het gewicht van het onderwerp kanaliseerden naar behapbare proporties was een meerwaarde.
Verrijkend en leerrijk: 1/1.

Wellicht komen op www.yadvashem.org en op www.cicb.be impressies, er is alvast boeiende achtergrondinfo te vinden.

verslag Ria Van Looveren

Deelnemers seminarie:
– Griet Brosens: Instituut voor Veteranen (IV-NIOOO) – Verantwoordelijke Dienst Herinnering
– Monique De Becker: Directeur van het Provinciaal Centrum voor Leerlingenbegeleiding Antwerpen (PCLBA)
– Guy De Keyser : Secrétaire général de la Fédération des Centres PMS libres (FCPL) – Représentant du SEGEC – Enseignement catholique
– Stefaan D’Hondt : Pedagogisch Adviseur Gemeenschapsonderwijs
– Jens Giesdorf : Mediathecaris in het Koninklijk Atheneum van St Vith – Vertegenwoordiger Duitstalige Gemeenschap
– Marie Pierre Labrique : Chargée de mission Cellule ‘Démocratie ou Barbarie’ – Représentante de la Communauté française de Belgique
– Béatrice Massinon : Conseillère pédagogique en histoire – CF (réseau enseignement de la Communauté française de Belgique)
– Anne Mayereqs : Enseignante dans l’enseignement libre
– Natan Ramet : Voorzitter van het Joods Museum van Deportatie en Verzet – Oud Gedeporteerde
– Patricia Ramet : Joods Museum van Deportatie en Verzet – Verantwoordelijke Departement Digitalisering
– Philippe Raxhon : Professeur à l’Université de Liège – Président du ‘Conseil de la Transmission de la Mémoire’ (Communauté française)
– Raymond Renkens : Instituut voor Veteranen (IV-NIOOO) – Directeur Departement Operaties
– Laurence Schram : Musée Juif de la Déportation et de la Résistance – Responsable du Centre de Documentation
– Chantal Scohy : Enseignante – Représentante du CPEONS (Enseignement officiel subventionné)
– Luk Segers : Pedagogisch Adviseur Onderwijssecretariaat voor de Steden en Gemeenten (OVSG)
– Pierre-Alain Tallier : Chef de section aux Archives générales du Royaume (Archives contemporaines)
– Ria Van Looveren : Pedagogisch Adviseur VVKSO (Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs)
– Ronny Vandecandelaere : Gids in het Joods Museum van Deportatie en Verzet, auteur van de theatermonoloog Häftling 160275
– Olivier Van der Wilt : Nationaal Gedenkteken van het Fort van Breendonk – Human Rights Memorial, Conservator
– Nico Wouters : Lid Wetenschappelijk comité Kazerne Dossin
– Tuvia Zuckerman : Joods Museum van Deportatie en Verzet – Verantwoordelijke veiligheid en ICT