Hitlergroet, Olympische groet en Romeinse groet, één pot nat
Naar aanleiding van ons artikel over de voorganger van IOC-voorzitter Jacques Rogge, graaf Henri de Baillet-Latour, waarin we diens gewillige medewerking met het naziregime uit de doeken deden, ontvingen wij een e-mail van een functionaris in het Vlaamse parlement. De afzender maakt daarin de terechte opmerking dat we niet over het bestaan van een Olympische groet spraken in ons artikel. Graaf Latour liet de Spelen doorgaan op een ogenblik dat de antisemitische maatregelen tegen Joodse sporters, leraren, ambtenaren, winkeliers reeds jaren waren ingevoerd, zelfs de racistische Neurenbergwetten.
Guido Joris
De parlementsmedewerker formuleerde het letterlijk als volgt: “Zowel in de tekst als in het onderschrift bij een illustratie wordt in het artikel verwezen naar de ‘nazigroet’ die de heer Baillet-Latour zou gebracht hebben tijdens de Olympische Spelen in Berlijn. Ik begrijp dat de Spelen van 1936 omstreden waren en ook dat de figuur Baillet-Latour een aantal uitspraken gedaan heeft die we vandaag de dag niet meer (gelukkig maar) zouden aanvaarden. Wel wil ik u wijzen op het bestaan, tot in de jaren dertig, van de ‘Olympische groet’. Bij deze groet werd ook de rechterarm omhoog gebracht. Dit leidde ook in Berlijn in 1936 tot verwarring.
Bij de openingsceremonie brachten de groep Britse atleten de Olympische groet, waarbij de Duitse stadionomroeper extatisch riep dat de atleten de Hitlergroet brachten. Daarom brachten verschillende delegaties die na de Britten kwamen geen Olympische groet, maar hielden ze de armen naar beneden. Uiteraard raakte de Olympische groet in onbruik na WOII. Dat Baillet-Latour een bruin kantje had, zou gerust kunnen. Maar een vermelding van deze Olympische groet en de verwarring die toen ook al bestond zou uw artikel een stuk evenwichtiger en vollediger maken. Ik geef in bijlage ook de affiches mee van de Olympische Spelen van 1924 en die van 1936 waar twee keer de Olympische groet wordt gebracht. U ziet dat verwarring mogelijk is”.
Alhoewel wij van het bestaan van de Olympische groet zeer goed op de hoogte waren, hebben wij daar niet over bericht, zoals we ook niet hebben bericht dat het door de nazi’s ingevoerde gebruik om met duizende fakkellopers het Olympische vuur naar het stadion te brengen een idee was dat de nazi’s aan een Joodse oudheidkundige hebben ontfutseld. Tevens stonden wij niet stil bij het feit dat ook de traditie om de Olympische klok te luiden zijn oorsprong vindt in de Berlijnse nazispelen. Niet dat we dat niet wilden, maar tussen woord en daad staan in een magazine praktische bezwaren en vooral de lengte van een artikel in de weg.
Advertentie
Fascisme en antisemitisme liggen aan de oorsprong van elk van deze begroetingen
De Hitlergroet, de Romeinse groet en de Olympische groet lijken dermate sterk op elkaar dat ze moeilijk te onderscheiden zijn. Toch staat van de Olympische groet vast dat hij met de rechterarm recht omhoog gebracht dient te worden. Maar dan nog is de associatie met de Hiltergroet zo onmiskenbaar groot, zoals het bekende standbeeld van de atleet die de Olympische groet brengt, aantoont. Het beeld dat in 1928 aan het Olympische stadion in Amsterdam werd geplaatst is dermate omstreden dat men van lieverlede bij het beeld een tekst met uitleg geplaatst heeft om de verbijsterde toeristen gerust te stellen dat het echt niet om de Hitlergroet gaat.
De herkomst die afwisselend aan de nazigroet maar ook aan de daarop sterk gelijkende Romeinse groet en Olympische groet wordt toegeschreven, berust op fabels. De naamgeving voor de Romeinse groet, de zogenaamde Saluto Romano, gaat terug op het schilderij De eed van Horatii dat Jacques-Louis David in 1784 schilderde en waarop de kunstenaar een tafereel afbeeldt waarop drie figuren in Romeinse legerkledij deze groet brengen. Maar dit saluut was hoegenaamd geen gebruik in het Romeinse Rijk en er zijn in de literatuur dan ook nergens bronnen te bespeuren die het bestaan ervan bevestigen. Trouwens de afgebeelde figuren, de Horatii, zijn een drieling uit de Romeinse mythologie.
Het schilderij dat zich thans in Parijs in het Louvre bevindt genoot vrijwel onmiddellijk een ongeziene bekendheid, koningen en aristocraten verdrongen zich om het te zien, zelfs de toenmalige paus Pius VI gaf de wens te kennen het schilderij te willen bezichtigen. Via talrijke reproducties, een gebruikelijke praktijk aan het einde van de negentiende en aan het begin van de twintigste eeuw, drong de begroeting door in de populaire cultuur. Enkele decennia later werd de groet ook in de Italiaanse bioscoop geïntroduceerd met Cabiria, een film naar een scenario van Gabriele D’Annunzio, een fascist wiens werk beïnvloed was door Richard Wagner en die algemeen aanzien wordt als de rechtstreekse wegbereider van Benito Musolino, in die mate zelfs dat historici het erover eens zijn dat Mussolini deze buitengewoon decadente figuur imiteerde.
In elk geval bracht D’Anunzio als eerste in 1919 de groet met opgeheven rechterarm in omloop en die werd langzaam maar zeker door het fascistische regime in Italië geadopteerd tot de fascistengroet. De groet was gemeengoed en werd in Italië uiteindelijk in 1925 bij wet geofficialiseerd.
Mussolini die, zoals Hitler, zonder enige twijfel de groet van de Italiaanse fascisten overnam, moest enkel nog de groet verplicht maken, hetgeen in beide regimes gebeurde. Maar Hitler bedacht zijn eigen sprookje en liet in 1942 optekenen dat hij inderdaad de groet introduceerde lang nadat Mussolini dat deed. “Ik las een beschrijving van de groet in een verslag over de Rijksdag van Worms in 1521 en vernam dat het van oorsprong een Duitse groet was om vreedzame bedoelingen kenbaar te maken”, verklaarde de dictator. Oorspronkelijk werd de groet volgens Hitler met beide handen gebracht om te laten zien dat men geen wapens droeg. “Maar”, voegde hij er aan toe, “de Duitsers werden ten onrechte omwille van deze groet als fascistische honden beledigd”.
Antisemitische IOC-voorzitter voert de infame Olympische groet in
Advertentie
Baron Pierre de Coubertin is bekend geworden als de oprichter van de moderne Olympische Spelen. Hij was ook de tweede voorzitter en secretaris-generaal van het Internationaal Olympisch Comité. Van zijn hand is de introductie van de infame Olympische groet op de Olympische Spelen in Parijs van 1924. Waar de swastika pas na het aantreden van de nazi’s als symbool gebruikt werd – het was voorheen bekend in andere culturen als een religieus symbool of als geluksbrenger – was de Olympische groet op het ogenblik dat dit symbool door de Olympische beweging werd ingevoerd al lang besmet door het fascisme. Dat kan vreemd klinken maar is minder vreemd als u weet dat de meeste IOC-presidenten gekenmerkt staan als antisemieten, racisten, fascisten en/of seksisten. Coubertin vormde daarop geen uitzondering, dat bleek uit zijn aanval op de haute finance Israélite, die hij in 1896 er van beschuldigde de macht te willen grijpen! “En dat is gevaarlijk “, aldus Coubertin die van dezelfde gelegenheid gebruik maakte om de Joden in één adem “een gebrek aan scrupules te verwijten” en hen vervolgens “een totale afwezigheid van enig moreel besef” toedichtte om te eindigen met het volgens hem vaststaande feit dat “Joden overal corrupte praktijken verspreiden”. Meer moet dat voor een IOC-voorzitter blijkbaar niet zijn.
De Hitlergroet tijdens de Olympische nazispelen in Berlijn 1936
Wij hebben de originele filmopnames van de openingsceremonie in Berlijn bekeken en het bestaande fotomateriaal opgezocht in diverse archieven. In de New York Times lazen we het volgende over de opening van de nazispelen: Volgens de verslaggever van de Associated Press werd het Amerikaans atletenteam enthousiast onthaald, maar was de verwelkoming niet te vergelijken met die van de andere teams die de Olympische of nazigroet brachten. Naast het applaus werden de Amerikanen bij het betreden van het stadion immers ook op gefluit onthaald en dat kon volgens de New York Times enkel als afkeuring geïnterpreteerd worden. De krant vermeldt verder dat de muziekkapel onmiddellijk het Horst Wessellied inzette waarop alle toeschouwers, met de gekende Duitse kadaverdiscipline, recht veerden en elk geluid verstomde, waardoor de Amerikanen in een ijzige stilte hun ereronde moesten afmaken.
Hoe duidelijker de atleten bij het begroeten van de mensenmassa de Hitlergroet brachten, hoe meer applaus ze kregen. “De stand voor de Hitlergroet tegenover de Olympische groet draaide uit op een gelijkspel want ongeveer evenveel delegaties staken hun arm schuin omhoog als dat anderen de arm recht omhoog strekten”, aldus nog de journalist die eraan toevoegde dat het bij sommige delegaties niet duidelijk was of deze sporters nu de Hitlergroet brachten of niet. Zoals we reeds eerder zeiden, is dat een ervaring die toeristen vandaag de dag nog beleven als ze met het atletenstandbeeld in Amsterdam geconfronteerd worden. In elk geval brachten tienduizenden toeschouwers wél de Hitlergroet en golfden de begeleidende Sieg Heil-kreten onafgebroken door het stadion tijdens de openingsceremonie.
Context bepaalt mee de inhoud van een symbool
Baillet-Latour maakte die keuze niet en dat was te zien op de foto die Joods Actueel vorige maand publiceerde. Nochtans stond Latour op dat ogenblik met zijn gezicht tegenover een indrukwekkende muur van swastikavlaggen, waarbij geen Olympische vlag te bespeuren viel.
Ook de affiche van de Berlijnse spelen toont geen Olympische groet maar een nazigroet vermits het saluut niet rechtop gebracht werd. Bovendien is er de context van de affiche: de Brandenburgse poort stond al sinds 1933, toen de nazi’s er met fakkels doorheen marcheerden, symbool voor hun naderende beestachtige regime.
Het argument dat IOC-voorzitter Latour geen nazigroet bracht doet denken aan het voorval eerder dit jaar, waarbij een jonge Marokkaan de nazigroet bracht. Toen Joods Actueel daarvan een foto publiceerde, maakte de kerel de dag nadien zijn beklag in de krant La Meuse en liet de journaliste weten dat hij enkel zijn vriend aan de overkant van de straat groette. Maar doordat hij naast de beruchte, voor antisemitisme veroordeelde komiek, Dieudonné stond, terwijl hij zogezegd zijn vriend met gestrekte arm goedendag zei, toont zijn smoes niet alleen zijn hatelijkheid aan maar ook zijn schijnheiligheid. Vergelijkbaar met Filip Dewinter die na zijn dubieuze eedaflegging in het parlement zei dat het om een “Romeinse groet ging”. De rechtsextremistische context waarin De Winter zich bevindt, deed ook hem equa geloofwaardigheid de ‘zwarte’ das om.
Terechte opmerking
Toch is nog een opmerking van de afzender van deze e-mail terecht: “De groet is uiteraard in onbruik geraakt”. Maar dat is niet het probleem. Het probleem is dat Rogge’s voorgangers, de antisemitische Brundage en evenmin Samaranch zich ooit gedistantieerd hebben van het Olympisch verleden tijdens de Spelen. Begrijpelijk, want Brundage was een echte nazi, een Jodenhater en een racist. Hij misbruikte bovendien zijn positie als IOC-voorzitter om Carl von Halt, die door de Russen werd gevangen gezet omwille van zijn oorlogsmisdaden, vrij te krijgen in ruil voor de Russische deelname aan de volgende Spelen. Bovendien loodste hij deze von Halt terug bij het IOC binnen. Samaranch was een aartsfascist en staat zelf op de foto terwijl hij deze Hitlergroet brengt (dus jaren na WOII).
Ook IOC-voorzitter Jacques Rogge heeft zich nog steeds niet gedistantieerd van het IOC verleden, integendeel hij heeft alles in het werk gesteld om de afgelopen jaren zijn Belgische nazivoorganger te huldigen. Hij heeft zelfs toegestaan dat zijn naam met die van Latour verbonden werd in een Latour-Rogge leerstoel aan Vlaamse universiteiten. Bovendien heeft hij de zoon van Samaranch vorige maand binnengehaald in het IOC. En hoewel kinderen geen botte tanden kunnen krijgen van de druiven die hun vaders hebben gegeten, is het nog maar de vraag of de man niet in dezelfde wijngaard aan de vruchten heeft gezeten. Dat verdient nader onderzoek. In elk geval wekt het geen verbazing dat er zich verschillende incidenten met Hitlergroeten voordeden tijdens de afgelopen Londense Spelen. Een onderwijzer bracht zelfs een Hitlergroet met zijn klas in het Londense Olympische dorp. Niks aan de hand voor het IOC natuurlijk want deze schoolvos beriep zich erop dat zijn leerlingen de Olympische groet brachten.
