De Antwerpse ’trialoog’ als model van samenleven
Onder grote belangstelling werd eerder deze maand in de prachtige Trouwzaal van het Antwerpse Stadhuis de volledig herwerkte uitgave voorgesteld van Trialoog. In dit inmiddels bekende boek voert Jan De Volder, redacteur bij het weekblad Tertio en lid van de Gemeenschap van Sant’Egidio, gesprekken met rabbijn Aharon Malinsky, priester Hendrik Hoet en imam Jamal Maftouhi.
Frans L. van den Brande
Jan De Volder zat de vergadering voor en herinnerde aan de opzet van de gesprekken. In 2005 kregen ze een eerste vorm. De context was toen anders dan vandaag. Er heerste toen angst. Ondertussen is het hele project gerijpt. De gesprekspartners van de trialoog bezochten tal van scholen, hielden voor veel groeperingen lezingen en verdiepten hun eigen trialooggesprekken. Meer dan ooit zijn ze ervan overtuigd dat in onze maatschappij onverschilligheid en onwetendheid tegenover religies toeneemt, met alle mogelijke gevolgen. Onverschilligheid mag niet de norm zijn, dit boek moet daartegen een dam vormen. De jongere generatie wordt zich vanuit de ’trialoog’ bewust dat godsdienst geen factor is van maatschappelijke verdeeldheid. Jamal Maftouhi zei treffend dat godsdiensten de dragers zijn van vier woorden: vrede, verantwoordelijkheid, veiligheid en vrijheid. Aharon Malinsky onderstreepte dat godsdiensten pleiten voor solidariteit; dit is in onze tijd, waar steeds meer in markttermen wordt gedacht en geleefd, een moeilijke, doch primaire opdracht.
Wat betekent ’trialoog’?
Advertentie
Hendrik Hoet formuleert de betekenis van trialoog in het boek als volgt: “Trialoog is een fantasiewoord, afgeleid van dialoog, dat gesprek betekent. Het Griekse dia heeft eigenlijk niets te maken met twee maar wel tussen of onder elkaar spreken. Maar goed, het is mooi om met dat woord naar onze gesprekken met drie te verwijzen. Concreet ontstond het initiatief in de gespannen sfeer na de moord op islamleraar Mohammed Achrak in Antwerpen in november 2002 en de rellen die daarop volgden in Borgerhout. Een christen, een moslim en een Jood, alle drie theologisch geschoold, die samen in gesprek gingen en bovenal liever lieten zien dat ze vrienden zijn: dat was in Antwerpen nog niet vertoond en de stad had er nood aan”.
Een greep uit de motieven voor ’trialoog’:
De drie gesprekspartners belichtten bij de voorstelling hun motieven voor de trialoog. Een greep hieruit, zoals ze in het boek zijn geformuleerd:
Aharon Malinsky: “Het geloof in de ene God brengt ons samen. Alle monotheïsten hebben een directe verhouding met Hem. De dialoog die wij voeren helpt mij te begrijpen wat het betekent dat wij in de ogen van God allemaal gelijk zijn. Er is een conflict tussen religie en geschiedenis. De Thora staat vol verzen die ons respect aanleren voor anderen, die spreken over gelijkheid. Onze historische ervaring met christenen en moslims echter maakt die dialoog soms moeilijk. Niet de godsdienst, maar de gebeurtenissen scheiden ons. De trialoog is een zeer goed antwoord op de gebeurtenissen. Je ziet dat ontmoetingen het ijs doen breken”.
Jamal Maftouhi: “Het doel is dat wij, vertrekkende van ons geloof, duidelijk maken dat het mogelijk is voor moslims, Joden en christenen, ondanks hun verschillen, samen te leven… De trialoog is voor mij een oefening om de ander te aanvaarden. Hoe kun je in God geloven zonder al zijn schepselen te aanvaarden. Als God dat wilde, had Hij aan iedereen hetzelfde geloof gegeven. God zelf heeft dus de verschillen gewild, in taal, in overtuiging. Als God dat heeft gewild, moet ik dat aanvaarden en ermee leren omgaan”.
Hendrik Hoet: “Onze vriendschapsband helpt ons eerlijk met elkaar te spreken, zonder taboes. We kennen elkaar. Ik weet dat ik de ander niet ga kwetsen maar dat ik toch mijn mening mag geven. Meer nog, de reactie van de ander helpt mij om bepaalde problemen duidelijker te zien”.
Schepen Philip Heylen: “Religie onscheidbaar deel van iemands culturele identiteit”
Advertentie
Schepen Philip Heylen beklemtoonde in zijn toespraak dat, telkens als hij spreekt voor een publiek van Joodse, christelijke of moslimorganisaties, het al snel over integratie gaat. In het woord integratie bespeuren we het woord in-teger, aldus Heylen. Dat betekent heel, gaaf, af, volledig. Een mens kan nooit volledig of af zijn, als men hem zijn recht op identiteit ontneemt. “Religie is een onscheidbaar deel van iemands culturele identiteit. Vandaar de nood aan het in-te-greren van verschillende religieuze visies. Eigenlijk betekent dat niet meer of minder dan dat men alle mensen het recht op volwaardigheid gunt”.
Schepen Heylen ziet vanuit het stadsbestuur het unieke in van de Antwerpse Trialoog, die in de afgelopen jaren gerijpt is en vruchten afwerpt. Hij beschreef deze uniciteit als volgt:
“De Antwerpse Trialoog is een uniek initiatief van dialoog tussen godsdienstige leiders van de drie monotheïstische godsdiensten, Jodendom, christendom en islam. Uniek omdat hun onderlinge gesprekken en vriendschapsband al meer dan tien jaar standhouden. Uniek omdat dit initiatief is ingebed in een specifieke context, die van Antwerpen, maar met een universele blik op Europa en de wereld. Uniek, omdat priester Hendrik Hoet, rabbijn Aharon Malinsky en imam Jamal Maftouhi aan de jongere generaties in één beeld duidelijk maken dat godsdienst geen factor van maatschappelijke verdeling hoeft te zijn, maar integendeel een kracht is om onze samenleving leefbaar te houden. De geglobaliseerde wereld zal maar leefbaar zijn waar een beschaving van het “samenleven” wordt opgebouwd. De Trialoog wil daartoe, in Antwerpen en ver daarbuiten, aanzetten geven”.
Uitgewerkte lessuggesties
Vanaf volgend schooljaar moeten de leerkrachten van alle levensbeschouwelijke vakken werken aan de competenties interlevensbeschouwelijke dialoog en interlevensbeschouwelijk samenleven. Onder impuls van de Stichting Nicolas Cusanus werd een bundel lessuggesties gemaakt vertrekkende van de nieuwe editie van het boek Trialoog. Ze zijn in eerste instantie bedoeld voor het katholiek godsdienstonderwijs, maar de oecumenische dimensie (d.w.z. naar de andere christelijke gemeenschappen) en de interreligieuze dimensie (Joods-christelijk-moslim) laat zien hoe jongeren en alle geïnteresseerden uitgenodigd worden na te denken in een eerlijke sfeer van ‘trialoog’.
De bundel bestaat uit drie hoofdstukken. In het eerste wordt gefocust op de Antwerpse Trialoog als model van samenleven. Het tweede hoofdstuk gaat dieper in op de spiritualiteit van de drie ‘broedergodsdiensten’. Het derde hoofdstuk heet: “Kansen en knelpunten voor dialoog tussen de monotheïstische godsdiensten vandaag”.
De uitgewerkte lenssuggesties staan op volgende site
Jan De Volder, Trialoog. Gesprekken tussen rabbijn Aharon Malinsky, priester Hendrik Hoet en imam Jamal Maftouhi. 176 blz. Uitgeverij Lannoo, 2013. ISBN 978 94 014 0972 8.