Volledige tekst: Interview met de voorzitter van de inrichtende macht van de Jesode-Hatoraschool, Isi Morsel

Isi Morsel van de Jesode-Hatoraschool
Isi Morsel van de Jesode-Hatoraschool

De Jesode Hatora-Beth Jacob school (JHBJ) is de oudste Joodse leerinstelling van ons land. Ze werd in 1895 in Antwerpen opgericht door Hershel Krengel. De voorbije maanden en jaren kwam de school geregeld in het nieuws. Eerst was dat omwille van het censureren van schoolboeken, later volgden ook vragen over het behalen van de eindtermen en tot slot omwille van de groeiende verontwaardiging bij ouders die niet te vinden waren voor de ideologische en praktische keuzes die de onderwijsinstelling nam.

Tekst: Michael Freilich – Foto’s: Donald Woodrow

De school, onderverdeeld in een  jongensafdeling Jesode Hatora en een meisjesafdeling Beth Jacob, wordt gerund door verschillende directeurs. Zowel de lagere school als de athenea hebben elk hun eigen directeur. Die zijn dan weer onderverdeeld in schoolhoofden voor de joodse en de niet-joodse (profane) lessen.

Overkoepelend heb je de inrichtende macht, de feitelijke “grote bazen” die de richting aangeven en de visie van de instelling bepalen. Wij hadden een gesprek met Isi Morsel, voorzitter van deze Raad van Bestuur. Het is de eerste keer dat hij de pers te woord staat.

Morsel geeft meteen toe dat de inrichtende macht “geen democratische instelling is” en vervolgt: “daar is niets mis mee en dat is ook het geval in de andere Joodse scholen zoals Yavne, Tachkemoni, Belz. Ook in de katholieke scholen is dat het geval.”

Advertentie

Joods Actueel: Maar zou het geen goed idee zijn om het schoolbestuur wel democratisch te laten verkiezen door de ouders?
Morsel: Indien we na de oorlog dergelijke verkiezingen hadden gehouden, dan was de school meer naar de moderne stroming gevloeid, hadden we dit vijf jaar geleden georganiseerd, dan kregen we waarschijnlijk een meer ultraorthodox beleid. Wij willen de gulden middenweg bewandelen zoals vooropgesteld bij de oprichting meer dan honderd jaar geleden. Het is niet de bedoeling dat elke stroming zijn of haar ideologie oplegt aan deze structuur. Wie een andere visie heeft, beschikt over de vrijheid  om zelf een instelling op te richten die daar dan aan voldoet.

Daarom is de huidige manier van werken volgens mij dan ook de beste zekerheid om de visie van de oprichter, R’ Hershel Krengel te respecteren. Hij kreeg bij de oprichting de goedkeuring van alle gedolim (vooraanstaande rabbijnen) om de instelling uit te bouwen volgens het dogma van rabbijn Samson Raphael Hirsch (nvdr de oprichter van het concept van Torah im Derech Eretz waarbij thorastudie wordt gecombineerd met het respectvol omgaan met de moderne samenleving).

De school werd opgericht in 1895
De school werd opgericht in 1895

Joods Actueel: Denkt u dat de inrichtende macht representatief is voor de schoolpopulatie?
Morsel: Ik denk van wel. Ik zou zeker niet denken dat de ‘vaad’, zoals de inrichtende macht in het Jiddisch genoemd wordt ‘farfrimt’ (über-vroom, nvdr.) is. Wel is het zo dat namens de Machsike Hadas, de orthodoxe gemeente van Antwerpen, sinds kort ook twee gecoöpteerde leden in het bestuur zetelen. Die uitbreiding kwam er op vraag van onze kehilla Machsike Hadas met de bedoeling om op de kwaliteit van de yiddishkeit in de instelling toe te zien.

Joods Actueel: En toch werd recentelijk een nieuwe schoolraad opgericht.
Morsel: Inderdaad, het gaat hier om een wettelijke vereiste waarbij een schoolraad gekozen kan worden door alle ouders. Deze raad kan dan aanbevelingen doen aan de inrichtende macht, wat wij zeker toejuichen. Let wel, de schoolraad heeft altijd bestaan maar was voordien minder actief en er werden ook geen verkiezingen georganiseerd. Dat is nu rechtgezet, mede dankzij de ouders die ons hierop attent maakten. Wij juichen het initiatief ook toe maar willen wel benadrukken dat de uiteindelijke keuzes bij de inrichtende macht zal liggen, de schoolraad is adviserend, de inrichtende macht uitvoerend.

Joods Actueel: Gaat er dan wel rekening worden gehouden met de adviezen?
Morsel: Dat is zeker de bedoeling! Wij kijken reeds uit naar het eerste verslag van de schoolraad en zullen er alles aan doen om de aanbevelingen grondig te bestuderen en waar mogelijk om te zetten in beleid. Ik zou zeggen: “test us out.

Er zijn zowel joodse als profane lessen
Er zijn zowel joodse als profane lessen

Joods Actueel: Recente inspectieverslagen waren niet altijd positief, zeker niet de jongensafdeling die ronduit slecht uit de doorlichting kwam en dan vooral de laatste drie jaren van de cyclus, die zijn ondergebracht onder het systeem Tal Thora (nvdr. waarbij profane studies en de wettelijke eindtermen worden aangeboden in combinatie met een doorgedreven studie van joodse onderwerpen).
Morsel: Ik wil direct al een foute perceptie rechtzetten. Tal Thora wordt wel degelijk gezien als kernonderdeel van de school. Ook de vorige Opperrabbijn van Antwerpen, rabbijn Kreiswirth, heeft dat steeds benadrukt. Ik ging ook zelf naar de voorloper van Tal Thorah (destijds Mesivte genaamd) en we zijn dan ook bijzonder trots op deze leerinstelling die op heel wat succes-stories kan bogen zowel op seculier als op joods vlak.

Nu, wat betreft de inspectieverslagen, daar kregen we inderdaad verschillende minder positieve adviezen. Maar dit zien wij als constructieve kritiek. Het zal ons dan ook helpen om de leraren en directeurs te motiveren de nodige koerswijzigingen in te zetten, uit te voeren en de school te verbeteren.

Advertentie

Joods Actueel: Als wij het goed begrepen dan lag het probleem bij de plaatselijke leiding en de leerkrachten?
Morsel: Inderdaad, want zij staan in voor de dagdagelijkse leiding en waren in sommige oude systemen vastgeroest. Positief is wel dat deze punten van kritiek nu doorgedrongen zijn én dat er al  veel is aangepast.

Joods Actueel: Is het niet goed om de hand ook in eigen boezem te steken? Want nu hoor ik vooral dat de plaatselijke leiding en leerkrachten in de fout gingen. Draagt de inrichtende macht als voornaamste bestuurder daarvoor dan niet de uiteindelijke verantwoordelijkheid?
Morsel: Daar kunnen wij niet omheen, maar de bezwaren van de inspectie gingen in de eerste plaats om de dagdagelijkse uitvoeringstaken. Wij moeten er nu op toezien dat deze worden aangepakt door de mensen die hiervoor over de nodige pedagogische kwalificaties beschikken. Ik denk niet dat de ouders het zouden appreciëren als wij ons met deze zaken zouden bezighouden omdat dit niet tot onze expertises behoort, daarvoor zijn er net de nodige gekwalificeerde mensen in dienst.

 Ik denk oprecht dat de inspectie naar onze school met een open geest kijkt
Morsel: “Ik denk oprecht dat de inspectie naar onze school met een open geest kijkt”

Joods Actueel: Hoe zit het nu concreet met de situatie van Tal Thora.
Morsel: Hiervoor werd ons een advies 3 uitgereikt wat kan leiden tot het intrekken van de erkenning en bijgevolg de subsidies voor de zogenaamde ‘yeshiva’-richting. Maar de school heeft twee jaar de tijd gekregen om de mankementen weg te werken en wij doen er nu werkelijk alles aan om dit ook te realiseren.

Ik moet er eerlijkheidshalve wel bijzeggen dat er ook positieve punten waren in dat rapport, onder andere de motivatie van de leerlingen werden geprezen. Het is vooral een onvoldoende  leerplanrealisatie. Het late start-uur van de lessen algemene vorming in de namiddag vormt hier ook een probleem. De bedoeling is nu om deze vroeger te laten aanvangen. Ook de ontbrekende didactische uitrusting, zoals wetenschappelijk gerief, bleek een struikelblok.

Joods Actueel: Leeft er een gevoel dat jullie “gezocht worden” en dat men het specifiek gemunt heeft op de Joodse scholen?
Morsel: Dat denk ik niet, er zijn ook verschillende inspectieteams geweest. Ik denk oprecht dat ze naar onze school met een open geest kijken en met veel respect, dat voel ik werkelijk aan. Mogelijk zijn buitenstaanders zich niet steeds ten volle bewust van de verschillende joodse tradities en culturele achtergronden en dan willen we deze mensen daar ook graag over informeren.

Joods Actueel: De school kreeg kritiek vanwege het censureren van schoolboeken.
Morsel: Wij hebben steeds gezegd dat je geen foto nodig hebt van schaars geklede mensen om een rekensom te illustreren. Maar we kunnen ook begrijpen dat het aanpassen van materiaal respectvol mag gebeuren, daarom hebben wij afspraken getroffen met de uitgevers van de schoolboeken. Zij laten ons toe om waar nodig teksten, taalgebruik en afbeeldingen aan te passen. Zo krijgen de leerlingen, leerkrachten en ouders zelfs niet te zien dat er iets veranderd is geweest. Dat lijkt ons de beste oplossing en een win-win situatie voor iedereen. Ook de uitgevers blijken hier geen probleem mee te hebben. Zolang we maar boeken blijven aankopen bij hen natuurlijk.

Directeur Silber van de jongensafdeling
Directeur Silber van de jongensafdeling

Joods Actueel: Een ander heikel thema was het al dan niet onderwijzen van de evolutietheorie.
Morsel:
Op school wordt de evolutietheorie en de theorieën rond het ontstaan van het heelal wel degelijk onderwezen. Ikzelf heb nooit begrepen waarom daar ooit een probleem van gemaakt is. De leerlingen weten dat wij ook achter wetenschappelijke fenomenen nog steeds de hand van G’d zien. De meeste Thorageleerden trachten trouwens de moderne wetenschap te verzoenen met het spirituele.

Joods Actueel: Nu iets heel anders, begin van het schooljaar werden jullie verplicht om de kinderen van Moshe Aryeh Friedman op te nemen. Er werd toen gevreesd voor problemen, zijn die er gekomen?
Morsel: Ons standpunt was dat zijn levensstijl en visies, zonder hier in detail op in te gaan, niet compatibel waren met die van de school. Nu, de rechters vonden dat de opinies van de vader geen reden waren om de inschrijving van de kinderen te weigeren. Daar hebben wij ons bij neergelegd maar tot nu toe, en laten we hopen dat het zo blijft, heeft de situatie niet voor problemen gezorgd. De kinderen zijn ook goed gemotiveerd en al bij al was de transitie en de afloop beter dan we hadden verwacht.

"Op school wordt de evolutietheorie wel degelijk onderwezen"
“Op school wordt de evolutietheorie en de theorieën rond het ontstaan van het heelal wel degelijk onderwezen”

Joods Actueel: De communicatiestrategie van de school is allesbehalve denderend te noemen. Ik denk aan de Koppen-reportage van een aantal jaar geleden of nog andere reacties in de media.
Morsel: Daar kan inderdaad nog aan gewerkt worden. Als school zijn we dan ook vooral bezig met onderwijs voor onze kinderen, communicatie met de pers en de politiek behoort niet tot onze core-business en als we dan eens in het oog van een mediastormpje terecht komen zijn we er niet altijd op  voorbereid.

Joods Actueel: Er is nu voor het eerst een Joodse directeur voor de niet-joodse lessen. Vanwaar die switch in strategie. De school bestaat al meer dan honderd jaar en tot nu toe werd steeds geopteerd om deze functie ook door een niet-Joodse directeur te laten invullen, om zo tot een gezonde harmonie te komen.
Morsel: (denkt even diep na) Het gaat hier over directrice Zohori in de basisschool en directeur Mund in het secundair. Het ging om zeer goede kandidaten die onderworpen werden aan een reeks examens, net als andere kandidaten, en daarbij als beste uit de bus kwamen. Het zou simpelweg van discriminatie getuigen mochten wij hen niet aannemen omdat zij Joods zijn. In ieder geval toont de praktijk dat deze directies zeer goed aanvaard worden bij het uitvoeren van hun functies en het respect van het voltallige lerarenkorps hebben weten te verwerven.

"Thorageleerden trachten de moderne wetenschap te verzoenen met het spirituele"
“De meeste Thorageleerden trachten trouwens de moderne wetenschap te verzoenen met het spirituele”

Joods Actueel: Sommige ouders ervaren een gebrekkige interactie tussen Joodse en niet-Joodse leerkrachten bij het uitwerken van gezamenlijke projecten als problematisch.
Morsel: Dat is een punt van kritiek dat wij als inrichtende macht aanvaarden en wij willen er alles aan doen om hieraan te werken in de toekomst. Daarom bij deze een oproep aan alle ouders die een voorstel hebben om dit ook te concretiseren, neem met ons contact op en licht ons in over uw ideeën en standpunten!

Joods Actueel: Wij horen van niet-Joodse leerkrachten dat zij vaak bitter weinig afweten van de Joodse tradities. Moet dit niet snel worden aangepakt?
Morsel: Het is goed dat je deze vraag stelt. Net deze maand hebben wij hier nog over gedebatteerd. Wij dachten dat in deze periode van communicatie, waarbij je honderden boeken vindt over elk onderwerp en met het internet waar je alles kan opzoeken, dat de leerkrachten de nodige informatie zouden achterhalen maar dat blijkt dus niet altijd het geval.

Joods Actueel: Het aantal leerlingen gaat in dalende lijn, kijken jullie dat met lede ogen aan?
Morsel: De voorbije drie jaar zien we dat de trend van deze dalende cijfers stopt maar we kunnen niet ontkennen dat de school bijna gehalveerd is in de afgelopen tien à vijftien jaar. Toen waren er bijna 1400 leerlingen daar waar we vandaag zo’n 800 leerlingen tellen. De veranderende demografie in de Joodse gemeenschap van Antwerpen ligt daarvan aan de basis en zeker niet een fundamentele verandering in de manier waarop de school geleid wordt. De opkomst van verschillende cheiders en ultraorthodoxe scholen voor meisjes is daar een belangrijke uiting van. Maar wij hebben er steeds voor gekozen om trouw te blijven aan onze ideologie. Als we daardoor minder leerlingen hebben, dan zij het zo. We verkiezen kwaliteit boven kwantiteit en willen daarmee aan de visie van Torah im Derech Eretz trouw blijven.

"De school werkt hard aan een betere communicatie"
“De school werkt hard aan een betere communicatie”

Joods Actueel: De niet-gesubsidieerde privéscholen worden vandaag aangepakt door het ministerie van Onderwijs. Een recente oproep van het rabbinaat ‘tegen deze kwade verordering’ werd mede ondertekend door de directeurs van Jesode Hatorah. Hoe legt u dat uit?
Morsel: Het klopt dat onze school geen belanghebbende partij is in deze, het is in de eerste plaats uit solidariteit dat wij de chassidische scholen bijstaan. Ook de grove aanpak, waarbij scholen en ouders nog geen drie dagen de tijd kregen om zich in regel te stellen, doet vragen rijzen. Wij vragen ook respect voor de beslissingen van ouders om hun kinderen op te voeden op de manier die zij als het best ervaren voor hun kroost. Dat respect blijkt er nu veel minder te zijn dan vroeger.

Joods Actueel: Een laatste vraag maar daarom niet minder delicaat. Vorig jaar ontstond er een hele saga rond het ontslag van directeur Nitzky van de Joodse jongensafdeling. Hoe je het ook draait of keert, de communicatie daarover was dramatisch en de inrichtende macht heeft toen geen goed figuur geslagen.
Morsel: Laat mij beginnen met te stellen dat elke nieuwe directeur een jaar proef loopt in onze instelling en dat de Inrichtende Macht op het einde van het proefjaar beslist om deze periode wel of niet te verlengen. Elk ontslag van een persoon op een belangrijke functie is geen makkelijke zaak. Soms zijn wij ons wel degelijk bewust dat directeurs populair zijn bij ouders en leerlingen ondanks het feit dat hun essentiële functie niet optimaal wordt uitgevoerd. Dergelijke gevallen maken de zaak voor ons bijzonder moeilijk. Onze beslissing wordt wel genomen in overleg met de voltallige raad en wij hebben deze in eer en geweten genomen naargelang wat wij als beste ervoeren voor de leerlingen, de school en haar pedagogisch project.

Joods Actueel: Alvast dank voor dit gesprek
Isi Morsel: Graag gedaan.